Προβλήματα στην Ανάπτυξη των ΑΠΕ, του κ. Ι. Χατζηβασιλειάδη*

Ημ/νία δημοσίευσης: Παρασκευή, 3 Σεπτεμβρίου 2010

Με το νόμο 3851 της 4ης Ιουνίου 2010 ορίσθηκε το νέο θεσμικό πλαίσιο για την επιτάχυνση της ανάπτυξης των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας βάζοντας στόχο 40% διείσδυση στην ηλεκτροπαραγωγή έως το 2020. Δύο μήνες μετά την εφαρμογή του νόμου άρχισε να αποδίδει τους καρπούς του πρώτα από τα φωτοβολταϊκά. Οι αγρότες κατά χιλιάδες σύρονται να εγκαταστήσουν φωτοβολταϊκά στα χωράφια τους, ενώ σχεδιάζονται γιγαντιαίες Φ/Β μονάδες επί εδάφους.

Η χρήση γης και ιδιαίτερα αγροτικής γης για τις Φ/Β εφαρμογές είναι ένα κρίσιμο θέμα. Όταν το 1980 αρχίσαμε τις πρώτες πιλοτικές εφαρμογές σκοπεύοντας στο μέλλον, η επιφάνεια εγκατάστασης έπρεπε να είναι μηδενικής αξίας (τρέχουσα και μακροπρόθεσμα), ενώ η αρχιτεκτονική μελέτη ήταν αναγκαία για την ένταξη του έργου στο περιβάλλον. Η ενσωμάτωση των φωτοβολταϊκών στα κτήρια και η εγκατάσταση επί στεγών στο αστικό περιβάλλον ήταν η συνέχεια, που σήμερα αποτελεί τον βασικό άξονα πολιτικής Φ/Β εφαρμογών σε όλες τις χώρες, με πολλαπλά οφέλη.

Η χρήση αγροτικής γης για Φ/Β εφαρμογές δεν μπορεί να αποτελέσει μέρος της αγροτικής ή της ενεργειακής πολιτικής, ενώ είναι βέβαιο ότι δεν οδηγεί σε βιώσιμη ανάπτυξη. Επιπλέον, για τις χιλιάδες αγροτικών Φ/Β θα πρέπει να κατασκευασθούν χιλιάδες χιλιόμετρα γραμμών μέσης τάσης και χιλιάδες υποσταθμοί για τη σύνδεσή τους αυξάνοντας το κόστος, το χρόνο σύνδεσης και το δανεισμό, επιβαρύνοντας τελικά την οικονομία. Ειδικά για τους αγρότες, θα μπορούσαν να υποστηριχθούν δράσεις στην παραγωγή/συλλογή και ενεργειακή αξιοποίηση αγροτικής βιομάζας αξιοποιώντας την αγροτική γη, καθώς και Φ/Β εφαρμογές σε στέγες και υπόστεγα με ικανοποιητικό εισόδημα και οφέλη, χωρίς στρέβλωση της αγοράς και επιβαρύνσεις.

Οι Φ/Β εφαρμογές στα κτήρια αρχίζουν με μεγάλη καθυστέρηση χωρίς να αποτελούν βασική πολιτική επιλογή με μόνο 1000 αιτήσεις σε ένα χρόνο, ενώ αντίθετα είναι πολύ ελκυστικές οι εφαρμογές επί εδάφους. Έτσι, το ποσοστό σε ισχύ των Φ/Β επί κτηρίων είναι πολύ κάτω του 1% επί του συνόλου, σε αντίθεση με άλλες χώρες που ήταν σε αντίστοιχες συνθήκες 80-90%. Αυτό αποτελεί και μια αδυναμία δημιουργίας μιας βιώσιμης αγοράς φωτοβολταϊκών στη χώρα με πολλές νέες θέσεις εργασίας και στήριξη επιχειρηματικών και βιομηχανικών δραστηριοτήτων κατά το παράδειγμα άλλων χωρών. Σήμερα στην Ελλάδα, όποιος έχει ένα κομμάτι γης σπεύδει να βάλει φωτοβολταϊκά για να εξασφαλίσει εγγυημένο και υψηλό εισόδημα, δεσμεύοντας γη. Τώρα κανείς δεν αναλογίζεται πού θα οδηγήσει αυτό και ποιός θα πληρώνει αύριο. Αυτό είναι το μήνυμα του νόμου για τις ΑΠΕ και την πράσινη ανάπτυξη.

Η επιδίωξη μεγάλων κερδών οδηγεί στο γιγαντισμό, ξένο προς το ελληνικό πνεύμα και ήδη σχεδιάζεται το μεγαλύτερο Φ/Β έργο στον κόσμο για να στεφθεί πρωταθλητής. Και αντί κότινου με κλάδο ελαίας, στη σημερινή Ελλάδα ο πρωταθλητής-επενδυτής θα πάρει πέντε φορές την επένδυσή του στα 20 χρόνια. Η αλήθεια είναι ότι τέτοιες ιδέες βασίζονται στον πρόσφατο νόμο για τις ΑΠΕ, ενώ αντίθετα σε άλλες χώρες (ΗΠΑ, Ισπανία κλπ) με πολύ καλύτερες συνθήκες που διαθέτουν και ερήμους δεν συζητούνται γιατί στερούνται του ελληνικού know-how. Έτσι, προστρέχουν οι ξένοι επενδυτές στην Ελλάδα για να συμβάλλουν στην πράσινη ανάπτυξη και στον αγώνα της να αντιμετωπίσει την κλιματική αλλαγή. Η χώρα δεν περιμένει, ούτε και οι μεγάλοι επενδυτές, για την πτώση του κόστους παραγωγής στα αμέσως επόμενα χρόνια ώστε να εξισωθεί με την τιμή του δικτύου για πιο αποδοτικές για τη χώρα εφαρμογές επί εδάφους.

Στο Εθνικό Σχέδιο Δράσης αναφέρεται το σενάριο των 2.200MW συνολικά για τα φωτοβολταϊκά μέχρι το 2020. Αντίστοιχοι στόχοι αναφέρονται και στις άλλες ΑΠΕ χωρίς στοιχεία κάποιου σχεδιασμού. Εάν τελικά αυτό υιοθετηθεί δεν πρέπει να καλυφθεί σήμερα αλλά να κατανεμηθεί χρονικά στη δεκαετία, μεταθέτοντας τον μεγάλο όγκο των εφαρμογών επί εδάφους στο τέλος της δεκαετίας με το χαμηλότερο κόστος παραγωγής, ενώ παράλληλα, πρέπει να γίνει και η κατανομή ανά τύπο εφαρμογών (επί κτηρίων, επί εδάφους, μεγέθη ισχύος, νησιά κλπ). Αυτές οι κατανομές είναι αναγκαίες για την επίτευξη του χαμηλότερου κόστους παραγωγής σε συνδυασμό με τα αναμενόμενα μέγιστα κοινωνικά και οικονομικά οφέλη. Χρειάζονται αμέσως οι κατάλληλες αποφάσεις για τη δημιουργία βιώσιμης αγοράς και την προστασία των επενδυτών και των καταναλωτών. Υπάρχουν όμως στο νόμο τεχνολογίες με υψηλό κόστος παραγωγής που υποστηρίζονται, οι οποίες ακόμη δεν είναι τόσο ώριμες ή δεν προσφέρονται στη χώρα και θα επιβαρύνουν χωρίς λόγο τον ηλεκτρικό τομέα.

Στο Σχέδιο ακόμη προεξοφλείται η επίτευξη του εθνικού στόχου της Οδηγίας (18% ΑΠΕ το 2020) θέτοντας νέο πλέον φιλόδοξο εθνικό στόχο 20% ΑΠΕ και παραχώρηση της επιπλέον παραγωγής των ΑΠΕ σε άλλες χώρες ώστε να προσεγγίσουν το στόχο τους. Δεν φαίνεται όμως ότι με αυτές τις υψηλές τιμές να βρεθούν αγοραστές, εκτός και αν επιδοτηθούν από τους έλληνες καταναλωτές (η Οδηγία ζητά ποσότητα και τιμή), αλλά για ποιο λόγο;

Για τη σωστή ανάπτυξη των ΑΠΕ απαιτούνται κυρίως, απλές και ουσιαστικές διαδικασίες εγκρίσεων ή αδειοδοτήσεων (πρακτικά μηδενικού κόστους σε λογικό χρόνο), μηχανισμό οικονομικής υποστήριξης και πρόσβαση-σύνδεση στο δίκτυο με γνωστό χρόνο και κόστος. Βασική επίσης παράμετρος είναι και η συνεχής παρακολούθηση και καταγραφή-επεξεργασία τεχνικών και οικονομικών στοιχείων όλων των εφαρμογών για τις κατάλληλες αποφάσεις έγκαιρα.

Οι εφαρμογές ΑΠΕ σαν διεσπαρμένη παραγωγή αναπτύσσονται κατά χιλιάδες οπότε απαιτείται αποτελεσματική οργάνωση για την αντιμετώπιση του μεγάλου όγκου των εργασιών σύνδεσης στο δίκτυο. Στην Ελλάδα η σύνδεση στο δίκτυο είναι κρίσιμη παράμετρος αφού υπάρχουν δυσκολίες που επιτείνονται και από την έλλειψη διαχειριστού δικτύου και χρήση νέων τεχνολογιών.

Ένα αποτελεσματικό εργαλείο στην άσκηση πολιτικής για την ανάπτυξη των ΑΠΕ στην ηλεκτροπαραγωγή με το βέλτιστο μίγμα και τα καλύτερα αποτελέσματα είναι η σωστή σχεδίαση του τιμολογίου αγοράς της παραγόμενης ενέργειας των ΑΠΕ. Βασικές παράμετροι είναι ο όγκος των εφαρμογών, δηλαδή η διείσδυση των ΑΠΕ στο ηλεκτρικό σύστημα και οι οριζόμενες τιμές με την περίοδο πληρωμής τώρα ή αργότερα, υποστηρίζοντας τις πιο αποδοτικές εφαρμογές σε μια βιώσιμη αγορά.

Είναι προφανές ότι όσο μεγαλύτερος είναι ο όγκος των εφαρμογών και όσο υψηλότερα τα τιμολόγια των ΑΠΕ τόσο μεγαλύτερη και η επιβάρυνση του ηλεκτρικού τομέα που καλούνται οι καταναλωτές να πληρώσουν με ό,τι άλλο αυτό συνεπάγεται. Ο πρόσφατος νόμος περιλαμβάνει μεγάλη διείσδυση με φιλόδοξο στόχο 40% και τα υψηλότερα τιμολόγια αγοράς, ενώ αυτή επιβάρυνση θα εξοφληθεί από τη νέα γενιά.

Οι υψηλές τιμές οδηγούν στη μείωση του όγκου των εφαρμογών για μια αποδεκτή επιβάρυνση των καταναλωτών. Σημειώνεται ότι ο στόχος πχ για τις Φ/Β εφαρμογές το 2020 θα μπορούσε να αυξηθεί σημαντικά με άλλη αποδοτικότερη σχεδίαση εξασφαλίζοντας με την ίδια επιβάρυνση και περισσότερα οφέλη. Επομένως, η μεγάλη διείσδυση συμβαδίζει με τη σωστή σχεδίαση του τιμολογίου και το βέλτιστο μίγμα των ΑΠΕ με αποδοτικές εφαρμογές. Η εξόφληση θα μπορούσε να γίνεται κυρίως τα πρώτα 5 ή 10 χρόνια και στο υπόλοιπο διάστημα χαμηλές τιμές ώστε να μην υποθηκεύεται το μέλλον της οικονομίας.

Οι ΑΠΕ όλο και περισσότερο θα διεισδύουν στον ηλεκτρικό τομέα και η Ελλάδα με το πλούσιο δυναμικό της έχει ένα συγκριτικό πλεονέκτημα, να ενισχύσει την ανταγωνιστικότητά της μεγιστοποιώντας το οικονομικό και κοινωνικό όφελος. Η πορεία όμως δείχνει ότι οδεύει στην ακριβότερη ενέργεια της Ευρώπης και σε ανεξέλεγκτες καταστάσεις, γιαυτό θα πρέπει να ληφθούν αμέσως τα κατάλληλα μέτρα. Στην Ισπανία πρίν τρία χρόνια ώσπου να αλλάξει ο νόμος εγκαταστάθηκε η μισή παγκόσμια παραγωγή φωτοβολταϊκών επί εδάφους σε διάστημα 9 μηνών, που επηρέασε δυσμενώς την αγορά και τη βιομηχανία ενώ επιβάρυνε τον ηλεκτρικό τομέα με 1 δις€ ετησίως.

Στην Ελλάδα όμως, όπου οι νόμοι εύκολα και γρήγορα ψηφίζονται χωρίς να μελετηθούν οι συνέπειες, η διόρθωσή τους μπορεί να γίνει όταν αλλάξει η κυβέρνηση, σπάνια όταν αλλάζει ο αρμόδιος υπουργός και ίσως ποτέ από τον ίδιο υπουργό επιμένοντας στο αλάθητο. Ποιός θα λάβει αποφάσεις πριν είναι πολύ αργά;

* Γενικός Γραμματέας και Μέλος Δ.Ε. του ΙΕΝΕ.

(Τα άρθρα που δημοσιεύονται στη στήλη αυτή εκφράζουν προσωπικές απόψεις των μελών του ΙΕΝΕ και δεν απηχούν απαραιτήτως τις θέσεις του Ινστιτούτου).