Καθ. Μανώλης Κακαράς, Γεν. Δντής ΕΣΑΗ: «Δεν Νοείται Απελευθέρωση με Ένα Μόνον Καύσιμο»*

Ημ/νία δημοσίευσης: Τετάρτη, 18 Αυγούστου 2010

«Απελευθέρωση της αγοράς με ένα και μόνον καύσιμο δεν νοείται», τονίζει ο καθηγητής του ΕΜΠ και μέλος της Διοικούσας Επιτροπής του ΙΕΝΕ κ. Μανώλης Κακαράς, που πρόσφατα ανέλαβε τη θέση του γενικού διευθυντή του ΕΣΑΗ, στη συνέντευξη που παραχώρησε στο energia.gr (05/08/2010) και την κα. Αθηνά Καλαϊτζόγλου.

Σημειώνεται ότι ο «Ελληνικός Σύνδεσμος Ανεξάρτητων Εταιριών Ηλεκτρικής Ενέργειας» (ΕΣΑΗ) ιδρύθηκε στις αρχές Απριλίου από εκπροσώπους των 6 μεγαλύτερων ιδιωτικών εταιρειών με εκτεταμένες επενδύσεις, ύψους άνω του 1,5 δις ευρώ, στον χώρο της ενέργειας στην χώρα μας. Ο ΕΣΑΗ, μέλη του οποίου ως τώρα είναι η Elpedison Ενεργειακή ΑΕ, η Κόρινθος Power Α.Ε., η Ήρων ΙΙ Α.Ε., η Αλουμίνιον της Ελλάδος Α.Ε., η ΕΛ.ΠΕ. Α.Ε. και η Motor Oil Hellas A.E., έχει, ανάμεσα στα άλλα, ως στόχο την προώθηση όλων των θεμάτων που σχετίζονται με την παραγωγή και τη διάθεση στους τελικούς καταναλωτές επαρκούς, αξιόπιστης, οικονομικά συμφέρουσας και περιβαλλοντικά φιλικής ηλεκτρικής ενέργειας, την προώθηση της απελευθέρωσης της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας στην Ελλάδα υπό συνθήκες υγιούς ανταγωνισμού, σύμφωνα με τις προβλέψεις τόσο του εθνικού όσο και του κοινοτικού δικαίου, αλλά και την ανάληψη πρωτοβουλιών για την εξοικονόμηση και ορθολογική διαχείριση της ηλεκτρικής ενέργειας.

Ο κ. Κακαράς, στην συνέντευξη του στο energia.gr, επισημαίνει ότι θα πρέπει και οι ιδιώτες παραγωγοί να αποκτήσουν πρόσβαση σε όλες τις ενεργειακές πρώτες ύλες, αφού, άλλωστε, εκείνοι κλήθηκαν από την επίσημη πολιτεία να υλοποιήσουν την απελευθέρωση της αγοράς. Όμως, επειδή ο στόχος αυτός, που είναι και επιταγή της Κοινότητας, θα πάρει χρόνο, υπογραμμίζει την ανάγκη να προχωρήσουν άμεσα μια σειρά αλλαγών στην αγορά, όπως, για παράδειγμα στον τομέα της χονδρεμπορικής του ηλεκτρισμού. Για το θέμα αυτό μάλιστα διευκρινίζει ότι δεν είναι δυνατόν να υφίσταται ανεπίσημος διάλογος ΕΣΑΗ και ΔΕΗ, αντίθετα, ο Σύνδεσμος έχει υποβάλει τις απόψεις του στο πλαίσιο της δημόσιας διαβούλευσης και τώρα αναμένει τη γνωμοδότηση της ΡΑΕ. 

Συναντηθήκατε πρόσφατα με το κλιμάκιο των κοινοτικών ελεγκτών. Τι αποκομίσατε από αυτή τη συνάντηση;

Ήρθαν καλά διαβασμένοι, καλά προετοιμασμένοι και έχουν μια δική τους ατζέντα. Διαθέτουν μια σαφή αντίληψη  προτεραιοτήτων για την ελληνική ενεργειακή αγορά. Δεν περίμεναν να την ακούσουν ούτε από μας, ούτε από οποιονδήποτε άλλον με τον οποίο συναντήθηκαν.

Η ατζέντα που έχουν «κουμπώνει» με την ελληνική;

Η ατζέντα τους είναι η όσο το δυνατόν ταχύτερη απελευθέρωση της αγοράς ενέργειας, τόσο στο κομμάτι των τιμολογίων, όσο και στο κομμάτι της χονδρεμπορικής αγοράς. Στο βαθμό που η ελληνική κοινωνία είναι ώριμη γι αυτό, ναι, «κουμπώνει».

Μια γεύση αυτής της ατζέντας πήραμε μετά τη συνάντηση σας, οπότε έθεσαν την προοπτική να πωληθεί το 40% των λιγνιτικών και υδροηλεκτρικών μονάδων της ΔΕΗ. Εμείς θέλουμε μια τέτοια εξέλιξη; 

Η θέση των κοινοτικών ήταν ξεκάθαρη. Θέλουν να επιτευχθεί άμεσα αυτός ο στόχος. Εμείς που καλούμαστε να υλοποιήσουμε αυτόν το στόχο, η πορεία προς αυτόν και η χρονική στιγμή που θα μπορέσουμε να συγκλίνουμε, έχει πολύ μεγάλη σημασία. Γιατί τα πράγματα στην Ελλάδα δεν ξεκίνησαν σήμερα. Έχουμε πίσω μας ένα 10ετές πρόγραμμα διαδοχικών προσπαθειών απελευθέρωσης της αγοράς, του οποίου την επιτυχία τη γνωρίζουμε όλοι. Άρα, η αμεσότητα της επιβολής εξηγείται, κατά τη γνώμη μου, από τη μικρή αποτελεσματικότητα που δείξαμε τα προηγούμενα χρόνια, ενώ οι περιορισμοί της αγοράς πρέπει να μας οδηγήσουν σε ένα «οδικό χάρτη», ο οποίος θα καταλήξει σε μείωση του μεριδίου της αγοράς στην ηλεκτροπαραγωγή που κατέχει σήμερα η ΔΕΗ. Κι αυτό γιατί επιλέξαμε ως χώρα να αφήσουμε χωρίς «πορτοφόλι» ηλεκτροπαραγωγής αυτούς που καλέσαμε να υλοποιήσουν την απελευθέρωση της αγοράς, δηλαδή, τους ιδιώτες. Θυμίζω ότι η ελληνική πολιτεία διαχρονικά και διακυβερνητικά επέβαλε στους ιδιώτες παραγωγούς ένα και μόνο καύσιμο, το φυσικό αέριο. Δεν το επέλεξαν από ένα καλάθι καυσίμων. Οι ιδιωτικές επενδύσεις στην ηλεκτροπαραγωγή ήρθαν μετά από μια σειρά διαβεβαιώσεων για το άνοιγμα της αγοράς, που επαναλήφθηκαν το 2002, το 2006, το 2009, το 2010. Όταν, λοιπόν, προσπαθείς να κάνεις απελευθέρωση με ένα καύσιμο και αυτός που πρέπει να παραχωρήσει μερίδιο από την αγορά έχει «καλάθι» καυσίμων είναι αυτονόητο ότι έτσι η αγορά δεν μπορεί να λειτουργήσει.

Τώρα έχουμε διαπραγματευτικό χρόνο; Νομίζετε ότι αυτή η προοπτική, να πωληθούν μονάδες της ΔΕΗ, θα πάρει κάποια χρόνια;

Νομίζω ότι τεχνικά δεν μπορεί να γίνει αλλιώς.

Αν πωληθούν ΑΔΙ;

Σε ποια αγορά; Και με ποια τιμή; Των μονάδων που έχουν αποσβεσθεί; Εδώ δεν έχουμε βάλει πιστοποιητικό προέλευσης (certificate of origin) στις εισαγωγές, θα έχουμε ΑΔΙ που θα προέρχονται από λιγνίτες, που θα έχουν άλλη αξία από τα ΑΔΙ τα οποία προέρχονται από το φυσικό αέριο και ενδεχομένως άλλη αξία από τα ΑΔΙ των υδροηλεκτρικών; Προσωπικά δεν θεωρώ το μηχανισμό των ΑΔΙ ως την τεχνικά ορθή λύση  για την απελευθέρωση της αγοράς ηλεκτροπαραγωγής.

Άρα μιλάτε για πώληση μονάδων.

Εγώ δεν μιλώ για τίποτε. Αυτοί που πρέπει να μιλήσουν είναι άλλοι. Θεωρώ όμως ότι είναι απαραίτητο να υπάρξει κάποια στιγμή εξισορρόπηση χαρτοφυλακίου των μονάδων ηλεκτροπαραγωγής. Αν, αντίθετα, κάποια στιγμή στο παρελθόν είχε επιτραπεί και στους ιδιώτες ηλεκτροπαραγωγούς να αποκτήσουν, για παράδειγμα, μονάδες στερεού καυσίμου η πίεση στην αγορά δεν θα ήταν ίδια με τη σημερινή.

Εάν επιλεγεί η λύση της πώλησης μονάδων τι χρόνο θα πάρει;

Μία τριετία και πλέον. Επειδή, λοιπόν, το καλάθι των καυσίμων δεν είναι εύκολο να διαφοροποιηθεί άμεσα αυτό που πρέπει να δούμε είναι την αγορά όπως είναι σήμερα, πώς μπορούμε να την εκσυγχρονίσουμε, έτσι ώστε να μπει σε μια πορεία εξομάλυνσης. Υπάρχουν άλλα μέτρα τα οποία ο ΕΣΑΗ έχει θέσει, όπως, η λειτουργία της χονδρεμπορικής αγοράς, η ΟΤΣ, κλπ. Στην πρόταση του ΕΣΑΗ αναφέρεται ένα πακέτο βραχυπρόθεσμων μέτρων. Ξέρετε όμως ποιος κίνδυνος ελλοχεύει; Να εμφανίσουμε ένα «δράκο», δηλαδή, το να «σπάσει» η ΔΕΗ, να εστιάσουμε σε αυτό, αν είναι καλό, αν είναι κακό, πότε θα γίνει, κλπ και κλπ και να χάσουμε το σήμερα. Να μας αποσπάσει όλο αυτό από τον άμεσο στόχο μας, δηλαδή, μια αγορά που θα μπορούσε να δουλεύει πολύ καλύτερα σήμερα, να υπάρχει ανταγωνισμός, οι ιδιώτες επενδυτές να ανακτούν το κόστος τους, να υπάρχει πορεία προσαρμογής προς διεθνείς υποχρεώσεις της χώρας και πολλά ακόμη. Μπορεί επικοινωνιακά να τάραξε τα νερά η ιστορία με την πώληση των assets της ΔΕΗ, αλλά ελάχιστα επηρέασε τα σημερινά προβλήματα της αγοράς.

Εν αναμονή της γνωμοδότησης της ΡΑΕ για τη χονδρεμπορική αγορά, φαίνεται ότι διεξάγεται ένας ανεπίσημος διάλογος μεταξύ ΔΕΗ και ορισμένων παικτών της αγοράς για να βρεθεί μια κοινή συνισταμένη. Ο ΕΣΑΗ, όμως, έχει ήδη καταθέσει επίσημα τις απόψεις του. Τι γίνεται με το θέμα αυτό; Έχει ολοκληρωθεί ή όχι ο διάλογος για τις αλλαγές στη χονδρεμπορική αγορά;

Εμείς, ως ΕΣΑΗ, περιμένουμε τη γνωμοδότηση της ΡΑΕ. Οι απόψεις που κατέθεσε ο ΕΣΑΗ είναι εξαιρετικά συγκεκριμένες και μελετημένες, έτσι ώστε να διευκολυνθεί το έργο της ΡΑΕ. Η δημόσια διαβούλευση έχει ολοκληρωθεί.

Θα το ρωτήσω ευθέως. Διεξάγεται αυτή τη στιγμή ανεπίσημος διάλογος για τη χονδρεμπορική αγορά, με πρωτοβουλία της ΔΕΗ;

Σε ό,τι μας αφορά όχι. Παραβρέθηκα εγώ, ως πρόσωπο,  και όχι ως ΕΣΑΗ, σε μια εκδήλωση στη ΔΕΗ, μετά από πρωτοβουλία που ανέλαβε ο συνάδελφος και αναπληρωτής διευθύνων σύμβουλος Νίκος Χατζηαργυρίου, ο οποίος μου απηύθυνε την πρόσκληση για την παρουσίαση της μελέτης που εκπόνησε ο επίσης συνάδελφος κ. Μπακιρτζής από το Πολυτεχνείο της Θεσσαλονίκης, ο οποίος ασχολείται επί μακρόν με τα θέματα  της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας. Η μελέτη αφορούσε σε ενδεχόμενες τροποποιήσεις στη μεθοδολογία ανάκτησης του πλήρους κόστους, με ορίζοντα εφαρμογής τουλάχιστον μία διετία. Αυτό δεν είναι διάλογος με τη ΔΕΗ. Δεν ήταν αντικείμενο που άγγιζε τη διαβούλευση της ΡΑΕ. Έχει άλλον ορίζοντα χρόνου. Λατρεύω τους Έλληνες που θέλουν να βλέπουν θεωρίες συνωμοσίας παντού, αλλά δε είναι η περίπτωση αυτή. Υπάρχουν θεσμικοί παράγοντες που έχουν τη δυνατότητα να σταθμίσουν τη βαρύτητα των προτάσεων που έγιναν για τη χονδρεμπορική αγορά στο πλαίσιο της δημόσιας διαβούλευσης. Τι νόημα άλλωστε έχει η συζήτηση αυτή περί ανεπίσημου διαλόγου, δηλαδή, περί του κινδύνου χειραγώγησης μιας χειραγωγημένης αγοράς;

Στο διάστημα που λειτουργεί ο ΕΣΑΗ ανέπτυξε απόψεις και έκανε μια σειρά παρεμβάσεων για την αγορά. Σας ακούει το αρμόδιο υπουργείο;

Αυτό που κατάφερε ο ΕΣΑΗ είναι να αρθρώσει ένα συστηματικό λόγο, ο οποίος επειδή ήταν αξιόπιστος και τεκμηριωμένος οδήγησε στην πράξη τον ΕΣΑΗ στο να αποκτήσει ρόλο θεσμικού συνομιλητή. Το υπουργείο αυτήν την εποχή τείνει «ευήκοον ους» πολύ περισσότερο από τα χρόνια του πρόσφατου και παλαιότερου παρελθόντος. Υπό αυτήν την έννοια ναι, μας ακούει. Θα ήθελα βέβαια το ΥΠΕΚΑ να διαθέτει ισχυρότερο στελεχιακό και τεχνοκρατικό δυναμικό, ώστε να μην εκφράζει μόνον την πολιτική βούληση, αλλά να έχει και τη δυνατότητα να υποστηρίζει τεχνικά τις δικές του απόψεις. Παράδειγμα. Διαβάσαμε με πολύ ενδιαφέρον το πρόγραμμα 20-20-20. Ήταν μια θετική προσπάθεια, γιατί είχε βάθος. Στο βαθμό λοιπόν που το υπουργείο συνεχώς θα εξοπλίζεται με στελεχιακό δυναμικό ανεξάρτητο από τον κυρίαρχο παίκτη θα υπάρχει και μεγαλύτερη δυνατότητα ανταλλαγής απόψεων. Θέλω όμως να προσθέσω και κάτι ακόμη. Στην Ελλάδα συνηθίζεται να ιδρύεται  ένας σύλλογος για να κάνουμε συνδικαλισμό. Ο ΕΣΑΗ δεν είναι συνδικαλιστικός φορέας, ούτε έχει συνδικαλιστικό ρόλο. Είναι ένας σύνδεσμος ηλεκτροπαραγωγών.

Έχει ενιαίο λόγο;

Ελπίζω να συνεχίσει να έχει. Αν σταματήσει να έχει ενιαίο λόγο δεν θα υπάρχει στο μέλλον. Η ηλεκτροπαραγωγή έχει μια κοινή βάση. Από κει και πέρα οι στρατηγικές των εταιριών-μελών έχουν τη δυνατότητα να ξεδιπλωθούν και να μεγιστοποιήσουν τα ατομικά οφέλη κάθε μίας μέσα από τη λειτουργία της αγοράς, κι αυτό συμβαίνει. Προσωπικό μου όραμα είναι στο μέλλον η ΔΕΗ και ειδικότερα το τμήμα της που αφορά στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας να ενταχθεί ως μέλος στον ΕΣΑΗ.

Μα ανήκει σε άλλο σύνδεσμο η ΔΕΗ.

Υπάρχει ένας σύνδεσμος εταιριών ενέργειας και ένας σύνδεσμος παραγωγών ηλεκτρικής ενέργειας. Εγώ αναφέρομαι στο κομμάτι της γενικής διεύθυνσης παραγωγής της ΔΕΗ και στη συμμετοχή του στο σύνδεσμο ηλεκτροπαραγωγών, τον ΕΣΑΗ, όπως, εξάλλου, γίνεται και σε αντίστοιχα όργανα του εξωτερικού, για παράδειγμα, η VGB.

Επειδή, όπως είπατε, εδώ και πολλά χρόνια καταβάλλονται προσπάθειες απελευθέρωσης της αγοράς. Υπάρχει, άραγε, κόπωση στην αγορά από τους ιδιώτες παραγωγούς;

Η ελληνική αγορά συρρικνώνεται. Τα θέματα έλλειψης ισχύος που συζητούσαμε το καλοκαίρι του 2007 και του 2008, όπως και τα θέματα που αφορούσαν ενδεχομένως αιχμιακές μονάδες δεν υπάρχουν, αφού διαθέτουμε υπερεπάρκεια ισχύος. Από την άλλη μεριά, όμως, έχουμε μια αγορά, όπου η ΟΤΣ είναι χαμηλότερη από το μέσο όρο του κόστους παραγωγής. Συνεπώς, εκφράζοντας την προσωπική μου άποψη, σε μια αγορά που συρρικνώνεται αν ήμουν επενδυτής θα κρατούσα μια απόσταση. Τα μέλη του ΕΣΑΗ υλοποίησαν συγκεκριμένες επενδύσεις. Το να συζητάμε για επιπλέον MW με την ίδια τεχνολογία μονάδων συνδυασμένου κύκλου στην παρούσα συγκυρία δεν έχει ούτε τεχνικό, ούτε επιχειρηματικό νόημα, κατά τη γνώμη μου.

Η κόπωση, λοιπόν, είναι συνέπεια της συρρίκνωσης της αγοράς. Βλέπετε να υπάρξει επόμενο βήμα, δηλαδή, αποχώρηση επενδυτών;

Θα σας πω και πάλι τη δική μου άποψη και όχι του ΕΣΑΗ. Πίστευα και πιστεύω ότι η αγορά ηλεκτρικής ενέργειας στο τέλος της ημέρας θα ανήκει σε μεγάλες ηλεκτρικές εταιρίες. Όπως άλλωστε συνέβη και στις άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Πρόκειται για παγκόσμια στρατηγική. Δείτε πώς συρρέουν οι ξένοι επενδυτές στην Τουρκία. Αν λοιπόν κάποιος θέλει να φύγει ανακύπτει το ερώτημα, ποιος μένει. Άρα τι θα πούμε; Θα ξαναβρούμε τη ΔΕΗ για να της πουλήσουμε τις μονάδες; Ειλικρινά δεν γνωρίζω αν υπάρχει ενδεχόμενο αποχώρησης εταιριών. Μπορεί πράγματι η ελληνική αγορά να μην μοιάζει αυτήν την εποχή πολύ ελκυστική για έναν μεγάλο παίκτη. Επομένως, αν μια ξένη εταιρία έχει, ενδεικτικά το λέω, 400 MW σε μια χώρα και χάνει και 30 εκατ. ευρώ το χρόνο είναι ένα ζήτημα που πρέπει να σταθμίσει. Πάντως, ανεξάρτητα από αυτό στο τέλος της ημέρας πιστεύω ότι η ελληνική αγορά θα έχει πάντα τρεις ή περισσότερους μεγάλους παίκτες, Έλληνες και ξένους μαζί.

Πόσο αισιόδοξος είστε για τις αναγκαίες αλλαγές στην αγορά;

Πιστεύω ότι είναι μονόδρομος. Ορισμένα πράγματα στην αγορά ενέργειας θα συμβούν νομοτελειακά. Από το 2001 που ξεκίνησαν οι προσπάθειες για την απελευθέρωση της μέχρι σήμερα μπορεί να αργήσαμε αλλά αυτή είναι η μόνη κατεύθυνση.

Ετοιμάζει κάποια μεγάλη παρέμβαση ο ΕΣΑΗ;

Οι άμεσες προτεραιότητες του ΕΣΑΗ μέχρι τέλος του έτους έχουν να κάνουν με τον εξορθολογισμό της χονδρεμπορικής αγοράς. Ο ΕΣΑΗ έχει δαπανήσει κόπο και κεφάλαια, δυσανάλογα για τον ελληνικό χώρο, για την τεκμηρίωση των θέσεων του. Θα πρέπει να περιμένουμε να ολοκληρωθεί αυτός ο κύκλος. Υπάρχουν και άλλα θέματα της χονδρεμπορικής αγοράς που δεν θίχθηκαν στην πρώτη διαβούλευση, όπως είναι οι εισαγωγές ηλεκτρικής ενέργειας, που εμείς θίξαμε και είμαστε έτοιμοι να συζητήσουμε. Για το θέμα αυτό έχουμε συγκεκριμένες προτάσεις, που βασίζονται στη διεθνή εμπειρία.

Ολοκληρώνοντας θα ήθελα να επισημάνω ότι το μόνο που θα ήθελε να δει ο ΕΣΑΗ είναι λίγο μεγαλύτερη αποφασιστικότητα από τη μεριά των ρυθμιστικών και εποπτικών αρχών. Οι άνθρωποι που είναι εκεί αυτήν την εποχή είναι γνώστες των τεχνικών θεμάτων κι είμαστε τυχεροί που έχουμε αυτούς για συνομιλητές μας. Πιστεύω ότι η συγκυρία θα τους ωθήσει στο να πάρουν γρήγορα αποφάσεις.

*Ο κ. Μανώλης Κακαράς είναι καθηγητής του ΕΜΠ, μέλος της Διοικούσας Επιτροπής του ΙΕΝΕ και Γενικός Διευθυντής του ΕΣΑΗ («Ελληνικός Σύνδεσμος Ανεξάρτητων Εταιριών Ηλεκτρικής Ενέργειας»)

(Τα άρθρα που δημοσιεύονται στη στήλη αυτή εκφράζουν προσωπικές απόψεις των μελών του ΙΕΝΕ και δεν απηχούν απαραιτήτως τις θέσεις του Ινστιτούτου).