Οι ΑΠΕ στο Μικροσκόπιο - Το Παρόν, το Μέλλον και οι Χαμένες Ευκαιρίες, του Δρ. Αργύριου Σπυρίδωνος*

Ημ/νία δημοσίευσης: Τετάρτη, 28 Ιουλίου 2010

Η  ανθρωπότητα   αντιμετωπίζει  συνεχώς  τα εκάστοτε   προβλήματα  εξουσίας, κατανομής πλούτου,  τα οποία  διαμορφώνουν  τα κυβερνητικά συστήματα και τις κοινωνικές αντιδράσεις.  Πέραν, όμως, των ανθρώπινων προβλημάτων και ανεξαρτήτως αυτών, η κοινωνία  αντιμετωπίζει, για να «επιζήσει», πάνω στη γη, την παραγωγή τροφής και ενέργειας. 

Η τελευταία, λαμβάνει ολοένα και μεγαλύτερη σπουδαιότητα από την στιγμή που εγκαταλείφθηκε ο παραδοσιακός τρόπος διαβίωσης και ο άνθρωπος εισήλθε στην τεχνολογική πρόοδο, με μεγάλες καταναλώσεις ορυκτών καυσίμων. Η αύξηση της ζήτησης της ενέργειας, που προέρχεται από την καύση των υδρογονανθράκων, είναι στις ημέρες μας, τεράστια, αντιμετωπίζοντας το φάσμα εξαντλήσεως των αποθεμάτων, κυρίως, του πετρελαίου.

Αξιοσημείωτο, επίσης, είναι το γεγονός ότι από την υπερβολική καύση των υδρογονανθράκων, προέκυψε η μεγάλη διάχυση του διοξειδίου του άνθρακα, στην ατμόσφαιρα της γης, με συνέπεια την μεταβολή του κλίματος, χωρίς να πιθανολογείται η  συμπαντική  του προέλευση.  Άλλη  πηγή  ενέργειας,  η  οποία  δεν  εκλύει,  είναι  τα  πυρηνικά εργοστάσια παραγωγής   ηλεκτρισμού,  η οποία  συνδέεται με την αποτελεσματική   διάθεση  των ακτινενεργών  καταλοίπων.

Εν  τούτοις  η  πυρηνική ενέργεια  παραμένει μια  εναλλακτική  μορφή  ενέργειας, διότι η παραγόμενη  κιλοβατώρα  είναι  ανταγωνιστική της  συμβατικής. Η  απεξάρτηση  της ανθρωπότητας  από  τους  υδρογονάνθρακες  και  το  διοξείδιο του άνθρακα καθίσταται   ολοένα  επιτακτικότερη, κι έτσι δημιουργήθηκε η τάση, για χρησιμοποίηση  της ακτινοβολίας  του ήλιου. Τι γίνεται, όμως, με την γενικότερη εκμετάλλευση των ΑΠΕ;

-Η ροή  των  υδάτων είναι  δυνατόν να  δημιουργήσει  κίνηση, με η  χωρίς  φράγματα. Η  Ελλάδα, ειδικότερα η ΔΕΗ, έχει  κατασκευάσει  πληθώρα  φραγμάτων τα  οποία  καλύπτουν για το  2007,  το  23,66%  της  παραγόμενης  ηλεκτρικής ενέργειας. Εκτός, όμως, από τα  μεγάλα  υδροηλεκτρικά  φράγματα  επιχειρείται  σήμερα και  η  εκμετάλλευση  μικρών παρόχων.

-Η χώρα μας  διαρρέεται  από  ισχυρούς  και  σταθερούς  ανέμους. Στο  πνεύμα αυτό, οι  καθηγητές  Ν. Αθανασιάδης  και  Γ. Μπεργελές  του  ΕΜΠ,  κατασκεύασαν  αιολικές μηχανές, ικανές  να  παράγουν  ηλεκτρική  ενέργεια. Η εμπειρία  αυτή,  δυστυχώς χάθηκε, από  έλλειψη  σαφούς πολιτικής,  έρευνας-ανάπτυξης,  της  μεταβάσεως  από την έρευνα στην  εμπορική  εκμετάλλευση (περίοδος   1985-2000).

Η εγκατεστημένη  ισχύς  των αιολικών  μηχανών είναι, σήμερα, περίπου 900 MW, δηλαδή το  7%  της  παραγόμενης  ηλεκτρικής  ενέργειας απο την  ΔΕΗ. Η  εγκατάσταση  αιολικών μηχανών, συνεχίζεται  και  από  ιδιωτικές  εταιρείες,  αλλά  με μεγάλη  δυσκολία στην δυνατότητα συνδέσεως των, με το δίκτυο της ΔΕΗ, υπάρχει έλλειψη  συντονισμού καθώς επίσης και από τις αδικαιολόγητες αντιδράσεις της εκάστοτε  τοπικής  κοινωνίας.

-Η ηλιακή  ακτινοβολία  μπορεί να  μετατραπεί σε θερμική  ενέργεια, ή σε ηλεκτρική. Στην Ελλάδα, οξυδερκείς  επιχειρηματίες,  από  την  πρώτη πετρελαϊκή  κρίση,  το 1973,  επιδόθηκαν  μετά  ζήλου στην ανάπτυξη του  ηλιακού θερμοσίφωνα. Σήμερα, περίπου  3.500.000   τμ   κατά  το ΥΠΑΝ/2007,  ηλιακού  θερμοσίφωνα, έχουν  εγκατασταθεί στη χώρα μας,  καλύπτοντας  επί  πλέον  12,5%  της  εγκατεστημένης ισχύος  ηλεκτροπαραγωγής,  των  12800  MW/2007.

Είναι γεγονός, ότι σε αυτήν την  περίπτωση, η  πολιτεία  αντέδρασε  ευνοϊκά,  παρέχοντας  , κατά  καιρούς,  διάφορα κίνητρα. Η παραγωγή  θερμότητας  από  την ηλιακή ακτινοβολία, όμως, έχει  περιορισθεί  μόνο στην χρήση του ηλιακού θερμοσίφωνα, ενώ άλλες εφαρμογές δεν έχουν χρησιμοποιηθεί

Ο ήλιος

Η παραγωγή  ηλεκτρικής  ενέργειας  γίνεται  με  τα  φωτοβολταικά στοιχεία,  τα οποία έχουν  μεγάλη  διάρκεια λειτουργίας,  αλλά η  τιμή αγοράς  είναι υψηλή, χωρίς να  είναι  απαγορευτική. Ελπίζεται, να μειωθεί, στο άμεσο μέλλον, η τιμή τέτοιων μονάδων. 

Σύμφωνα με την εκτίμηση του ΥΠΑΝ, αναμένεται ότι  κατά το  2010 θα έχουν εγκατασταθεί φωτοβολταικά ισχύος  200 MW. Άλλοι  τρόποι  παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας γίνεται  μέσω θερμοδυναμικού  κύκλου,  αλλά επί του παρόντος, τέτοιες μονάδες μεγάλης ισχύος απαντώνται σε  επιδεικτικά  προγράμματα.

-Η ενέργεια  από  τα  κύματα της  θάλασσας  αρχίζει  σιγά-σιγά να αναφαίνεται  εις τον ενεργειακό  χάρτη  της  υφηλίου.

-Μια μορφή ενέργειας, η οποία προέρχεται από τα έγκατα της  γης, η γεωθερμία, αποτελεί  μια ελπιδοφόρο  πηγή  ενέργειας .Η  Ελλάδα έχει  πολλά γεωθερμικά  πεδία,   αλλά στο παρελθόν  η προσπάθεια  εκμεταλλεύσεως  του  γεωθερμικού  πεδίου  της  Μήλου, απέτυχε  παταγωδώς. Λίγες είναι οι μονάδες που λειτουργούν, σήμερα,  περίπου  90 θερμικά  MW. Η πολιτεία  εμφανίζεται μάλλον συντηρητική  στην παραγωγή  ενέργειας, θερμικής ηλεκτρικής  από  την  γεωθερμία  που είναι μια  ανεξάντλητη  πηγή  ενέργειας.

Η νομοθεσία

-Η ενέργεια  η οποία προέρχεται από την  καύση ξύλων και γεωργικών παραπροιντων, την βιομάζα, είναι δυνατόν να τροφοδοτήσει κινητήρες εσωτερικής καύσης. Τα υγρά και αέρια καύσιμα είναι δυνατό να χρησιμοποιηθούν στους κινητήρες εσωτερικής καύσης. Η  χρήση  της βιομάζας  συνοδεύεται  από την  έκλυση διοξειδίου του άνθρακα, το οποίον είχε απορροφηθεί από τα φυτά. Δεδομένου  της εκλύσεως διοξειδίου του άνθρακα, από του υδρογονάνθρακες, η προσθήκη διοξειδίου του άνθρακα από την βιομάζα, επιβαρύνει την ατμόσφαιρα και είναι θέμα  μελέτης  δια τους  επιστήμονες, του  ισοζυγιου  εκλύσεως-απορροφήσεως.

Η Ευρωπαϊκή   Ένωση  αποφάσισε, χαράζοντας  την ενεργειακή  πολιτική,  ότι  μέχρι το  2020  θα πρέπει  το  20% της παραγόμενης ενέργειας να  προέρχεται από τις  ΑΠΕ, ναγίνει  εξοικονόμηση ενέργειας κατά 20%  και να μειωθούν οι εκλύσεις  του διοξειδίου  κατά  20%.  

Η  αποθήκευση  της  ενέργειας  από τις  ΑΠΕ,  γίνεται  με τα φράγματα,  όπου η παραγωγή της  ηλεκτρικής,  είναι ελεγχόμενη  και σταθερή,  γίνεται  ημερησίως  στους ηλιακούς  θερμοσίφωνες,   όπου  η  παρεχόμενη  θερμική  ενέργεια,  δεν  είναι  σταθερή  καθ’ όλη  την ημέρα,  όπως  και  παρεχόμενη  ηλεκτρική  ενέργεια  από τα φωτοστοιχεία  δεν είναι σταθερή.

Σε  αυτές  τις  δυο περιπτώσεις, όταν πρόκειται για μεγάλες  μονάδες, απαιτείται,  όποιες δεν  είναι  διασυνδεδεμένες  με  κάποιο  δίκτυο,  η αποθήκευση.

Η  αιολική  ενέργεια, όντας μεταβαλλόμενη,  χρειάζεται  αποθήκευση,  όταν θέλουμε  να καταναλώσουμε  την ενέργεια κάποια  άλλη  στιγμή. Η διασύνδεση  συνεπώς  των  ΑΠΕ, αιολικής, και  φωτοβολταικής,  δεν  είναι,  χωρίς  τον κίνδυνο  απoσυντονισμού  του  ηλεκτρικού  δικτύου  της ΔΕΗ.

Εκτός  του προβλήματος  της σταθερότητας   του  ηλεκτρικού   δικτύου της  ΔΕΗ, προκύπτουν και  προβλήματα  τιμολογήσεως  της  παρεχόμενης  κιλοβατώρας.

Δεν είναι δυνατόν να ικανοποιηθούν οι ανάγκες της ηλεκτρικής ενέργειας μόνον από  τις ΑΠΕ.   Είναι  απαραίτητο,  επί του  παρόντος  να υπάρχουν  εργοστάσια  βάσεως. Εξ  άλλου  είναι στρατηγικής  σημασίας να διαμορφωθεί  μια  ενεργειακή  πολιτική διατηρήσεως  των  λιγνιτικών  κοιτασμάτων για τις επερχόμενες γενεές.

Η Ελλάδα  δεν  ανάπτυξε  τις  αιολικές  μηχανές  Αναστασιάδη-Μπεργελέ  και  εισάγει αιολικές  μηχανές  με εξαγωγή  συναλλάγματος, απωλειών θέσεων εργασίας και  τεχνολογική υποβάθμιση.

Δεν υπήρξε ο κατάλληλος «εγκέφαλος»της  κρατικής  εξουσίας να λάβει  τηνπρέπουσα  απόφαση,  όπως  έγινε στην την περίπτωση  των  θερμοσιφωνικών μονάδων  ώστε σήμερα,  η  Ελλάδα  να είναι  εξαγωγέας  του  ηλιακού  θερμοσίφωνα, ενός  αξιόπιστου  προϊόντος. Αυτό,  βεβαίως, έχει σχέση  με την χαμηλή χρηματοδότηση  της  έρευνας-ανάπτυξης και την αδυναμία  ενός ελληνικού ερευνητικού  προϊόντος, να  εμπορευματοποιηθεί.

Με  τα  τελευταία  μέτρα  της  κυβερνήσεως, το 2009 η αδειοδότηση τοποθετήσεως φωτοβολταικών, απλοποιήθηκε  σε σημαντικό βαθμό. Με παράλληλες  ιδιωτικές  επενδύσεις των  κατασκευαστών  φωτοστοιχείων,  με  εισαγωγή  μηχανικού  εξοπλισμού  και  γνώσεως, ελπίζεται  να αυξηθεί  η συνεισφορά  των  φωτοβολταικών στην παραγωγή  ηλεκτρικής ενέργειας  και στην επί πλέον εξοικονόμηση του λιγνίτη. 

(από το περιοδικό "ECOTEC", τ. 57, Ιούνιος 2010)

*Ο Δρ. Αργύριος Σπυρίδωνος είναι Διδάκτωρ Πανεπιστήμιου Πατρών, Ερευνητής στο  ΕΚΕΦΕ ΔΗΜΟΚΡΙΤΟΣ, Ειδικός για θέματα  Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας και επίτιιμος μέλος του ΙΕΝΕ

(Τα άρθρα που δημοσιεύονται στη στήλη αυτή εκφράζουν προσωπικές απόψεις των μελών του ΙΕΝΕ και δεν απηχούν απαραιτήτως τις θέσεις του Ινστιτούτου).