"Η Γεωπολιτική της Ενεργειακής Μετάβασης"- Στο Μικροσκόπιο Ημερίδας του ΙΕΝΕ οι Προοπτικές και οι Προκλήσεις στο Μεταβαλλόμενο Τοπίο της Ενέργειας

Ημ/νία δημοσίευσης: Πέμπτη, 7 Μαρτίου 2019

Σε μια ακόμη σημαντική συμβολή του στην κατανόηση των καίριων ενεργειακών ζητημάτων του σήμερα, το Ινστιτούτο Ενέργειας ΝΑ Ευρώπης (ΙΕΝΕ) διοργάνωσε, την Τρίτη, 5 Μαρτίου 2019, Ημερίδα με θέμα την Γεωπολιτική της Ενεργειακής Μετάβασης (2nd IENE Colloquium on “The Geopolitics of Energy Transition”), που πραγματοποιήθηκε υπό την αιγίδα του Υπουργείου Εξωτερικών, στο Αμφιθέατρο «Γιώργος Κρανιδιώτης».

Η Ημερίδα αποτελεί τμήμα μιας σειράς εκδηλώσεων που διοργανώνει το ΙΕΝΕ, με θέμα την «Ενεργειακή Μετάβαση» και το πώς αυτή θα επηρεάσει τις χώρες της ευρύτερης περιοχής της ΝΑ Ευρώπης και της Αν. Μεσογείου, σε μεσοπρόθεσμη και μακροπρόθεσμη βάση. Τη σημασία αυτής της εξαιρετικά επίκαιρης εκδήλωσης υπογράμμισε η παρουσία και συμμετοχή κορυφαίων εκπροσώπων της ακαδημαϊκής κοινότητας από το χώρο των Διεθνών Σχέσεων, καθώς και ειδημόνων σε θέματα ενέργειας από το Ηνωμένο Βασίλειο, την Ελλάδα, την Βουλγαρία, την Ρουμανία, την Σερβία, την Ρωσία, την Τουρκία και το Ισραήλ.

Αντικείμενο της εφετινής Ημερίδας ήταν η ανασκόπηση των ενεργειακών πολιτικών, των δραστηριοτήτων και των εν εξελίξει έργων στην ευρύτερη γεωγραφική περιοχή της ΝΑ Ευρώπης, αλλά και πέραν αυτής, καθώς και η διερεύνηση του τρόπου με τον οποίο διαμορφώνονται οι σύγχρονες γεωπολιτικές τάσεις. Τις εκδηλώσεις της Ημερίδας άνοιξε με σύντομο χαιρετισμό του, ο κ. Γιάννης Χατζηβασιλειάδης, Πρόεδρος του ΙΕΝΕ, ο οποίος είπε πως οι Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας μπορούν να αλλάξουν το συσχετισμό δυνάμεων μεταξύ των χωρών, ενώ ακολούθησε σύντομος χαιρετισμός και από την πλευρά του κ. Κωστή Σταμπολή, Εκτελεστικού Διευθυντή του Ινστιτούτου.

Ακολούθως, το λόγο έλαβε ο Υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Γιώργος Σταθάκης, ο οποίος επισήμανε πως η Κλιματική Αλλαγή, οι Μεταρρυθμίσεις και η Ασφάλεια αποτελούν τις τρεις λέξεις -κλειδιά, γύρω από τις οποίες ξεδιπλώνεται η μεγάλη αλλαγή στον ενεργειακό τομέα και η υλοποίηση όλων των παρεμβάσεων της παρούσας κυβέρνηση, σε συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και όλους τους εμπλεκόμενους φορείς.

Αναφερόμενος, επίσης, στη διασύνδεση των νησιών ο κ. Σταθάκης τόνισε ότι το 2022 θα έχει ολοκληρωθεί η διασύνδεση τόσο των Κυκλάδων όσο και της Κρήτης ενώ στα νησιά που δεν θα διασυνδεθούν θα εφαρμοστούν τεχνολογίες ΑΠΕ σε συνδυασμό με συστήματα αποθήκευσης, προκειμένου να απαλλαγούν από το πετρέλαιο για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας που είναι πλέον μη αποδεκτό.

Ο Υπουργός, αναφέρθηκε, μεταξύ άλλων, στη σημασία της αξιοποίησης των υδρογονανθράκων όπου, τις τελευταίες ημέρες, παρατηρείται, όπως είπε, έντονη κινητικότητα στην ευρύτερη περιοχή της ΝΑ Μεσογείου. Εξέφρασε δε, την έκπληξή του για την κριτική που ασκείται στην κυβέρνηση, περί καθυστερήσεων στην κύρωση των συμβάσεων έρευνας και εκμετάλλευσης υδρογονανθράκων στη θαλάσσια περιοχή της Κρήτης, λέγοντας χαρακτηριστικά ότι δέχεται να γίνει σύγκριση με οποιαδήποτε αντίστοιχη διαδικασία στη Μεσόγειο.

Τέλος, ο κ. Σταθάκης υπογράμμισε το ότι η κυβέρνηση κατήργησε τις εγγυημένες τιμές που προσφέρονταν στις ΑΠΕ, πλην των μικρών έργων, δηλαδή, αυτά που αφορούν στις ενεργειακές κοινότητες και στους αγρότες και τόνισε πως ο δεύτερος κύκλος των ΑΠΕ δίνει τη δυνατότητα να εισέλθουν στον κλάδο, εκτός των μεγάλων εταιρειών και οι ίδιοι οι καταναλωτές, «όπως είναι τα ξενοδοχεία και οι πολυκατοικίες».

Στη συνέχεια το λόγο πήρε ο βουλευτής του Κινήματος Αλλαγής (ΚΙΝ.ΑΛ) και πρώην υπουργός, Γιάννης Μανιάτης ο οποίος αφού εξήρε το κύρος του ΙΕΝΕ, λέγοντας πως αποτελεί το καλύτερο ενεργειακό think tank στην Ελλάδα για την ακαδημαϊκή, πολιτική και επιχειρηματική κοινότητα, άσκησε δριμεία κριτική στους καθυστερημένους, όπως τους χαρακτήρισε, χειρισμούς της κυβέρνησης στην κύρωση των συμβάσεων προς τις ExxonMobil- Total-ΕΛΠΕ, τονίζοντας πως «χρειαζόμαστε επιταχυντές και όχι επιβραδυντές του εθνικού χρόνου» και προκειμένου να καταδείξει -προφανώς- το κατεπείγον της υπόθεσης, τόνισε πως το Κόμμα είναι έτοιμο να ψηφίσει τη σύμβαση ακόμη και «αν δεν γνωρίζει το περιεχόμενό της».

Ο κ. Μανιάτης είπε, επίσης, πως η Ελλάδα πρέπει να μετασχηματιστεί στη μεγαλύτερη Τεχνική Βάση Συντήρησης Εξεδρών άντλησης Υδρογονανθράκων, κατασκευής αγωγών φυσικού αερίου και Μονάδων ΑΠΕ, ιδιαίτερα Αιολικών και Γεωθερμίας, στη Μεσόγειο, στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Στρατηγικής για συμμετοχή της Βιομηχανίας, κατά 20% στο ΑΕΠ, των κρατών – μελών.

Τέλος, πρότεινε την ανάπτυξη αιολικών πάρκων στις 500 βραχονησίδες της χώρας, ώστε να καλυφθεί το ζήτημα και των τουριστικών επιπτώσεων από την ύπαρξη ανεμογεννητριών «στα 100 μέτρα από ην ακτογραμμή», όπως είπε χαρακτηριστικά.

Απαντώντας στην κριτική που του ασκήθηκε από τον πρώην υπουργό Περιβάλλοντος και Ενέργειας, για το θέμα των συμβάσεων, ο κ. Σταθάκης επισήμανε ότι η διαδικασία εξελίχθηκε μόλις μέσα σε ένα χρόνο από τη στιγμή που υποβλήθηκε το αίτημα από την τριμερή κοινοπραξία, τον Ιούλιο του 2017. «Η διαδικασία για τον διαγωνισμό, τη κατοχύρωση και τη σύμβαση έγινε μέσα σε έναν χρόνο. Έκτοτε υποβλήθηκε η περιβαλλοντική μελέτη. Ο κ. Μανιάτης λέει να μην πάμε by the book, αλλά δεν γίνεται να μην το κάνουμε αυτό. Απαιτούνται τρεις μήνες για τη διαβούλευση όπου θα πρέπει να τοποθετηθούν όλοι οι φορείς και δύο μήνες για το Ελεγκτικό Συνέδριο, δηλαδή συνολικά πέντε μήνες», είπε ο Υπουργός και συνέχισε, λέγοντας πως η στρατηγική του υπουργείου ως προς τις ιδιωτικοποιήσεις του ενεργειακού κλάδου είναι «μια καλή στρατηγική», που λειτουργεί με βάση τους όρους της ελεύθερης αγοράς όπως αυτοί ισχύουν στα υπόλοιπα ευρωπαϊκά κράτη και θα εξυπηρετήσει τα μεγάλα έργα.

Τέλος, ο κ. Σταθάκης επανέλαβε ότι «το 2015 παραλάβαμε έναν κατάλογο πλήρους ιδιωτικοποίησης στον ενεργειακό τομέα (ΑΔΜΗΕ, ΔΕΣΦΑ, αποκρατικοποίηση 17% της ΔΕΗ, ΔΕΠΑ) αλλά εμείς αλλάξαμε το πρόγραμμα των ιδιωτικοποιήσεων και δεν προχωρήσαμε σε πλήρεις ιδιωτικοποιήσεις, ενώ διατηρήσαμε, εκτός του 35% στον ΔΕΣΦΑ και το δικαίωμα της αρνησικυρίας.»

Η πολιτική αντιπαράθεση των κυρίων Σταθάκη και Μανιάτη ολοκληρώθηκε με τον βουλευτή του ΚΙΝ.ΑΛ να υποστηρίζει πως είναι άλλο το θέμα του «αρνητικού by the book» και άλλο το «παράνομα», ενώ, επέμεινε στη θέση ότι η καθυστέρηση είναι αδικαιολόγητη, προβάλλοντας το επιχείρημα ότι πλέον, το Ελεγκτικό Συνέδριο και το Γενικό Λογιστήριο του Κράτους έχουν αποκτήσει την εμπειρία που δεν κατείχαν το 2014, όταν ήλθε προς κύρωση η πρώτη σύμβαση παραχώρησης δικαιωμάτων έρευνας και εκμετάλλευσης. «Έχουν κυρωθεί, έκτοτε, έξη συμβάσεις», είπε ο κ. Μανιάτης.

Τις πολύ σημαντικές ομιλίες των κκ Σταθάκη και Μανιάτη ακολούθησε η έναρξη των εργασιών της πρώτης Συνεδρίας, με κεντρικό θέμα: «Παγκόσμιες και Περιφερειακές Εξελίξεις και ο Αντίκτυπός τους στον Ενεργειακό Κλάδο», την οποία συντόνισε ο κ. Χρήστος Δήμας, μέλος της Διοικούσας Επιτροπής του ΙΕΝΕ και Πρόεδρος της Επιτροπής Ενέργειας και Γεωπολιτικής του Ινστιτούτου.

Πρώτος μίλησε ο κ. John Roberts, Energy Security Specialist, Scotland, UK o οποίος προέβη σε μια σύνοψη των ενεργειακών τεκταινομένων σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης και Ευρασίας, λέγοντας πως η Ρωσία, από την οποία εξαρτάται σε συντριπτικό βαθμό η Ευρώπη για την κάλυψη των ενεργειακών αναγκών της σε φυσικό αέριο, δεν είναι «ένας φυσιολογικός προμηθευτής, αφού λειτουργεί κατά καιρούς και κατά τρόπους που αποσταθεροποιούν ολόκληρες περιοχές, όπως η Κριμαία», ενώ έκανε ειδική μνεία στα θέματα ασφάλειας τροφοδοσίας της αγοράς.

Καταλήγοντας, ο κ. Roberts αναφέρθηκε στο καυτό ζήτημα μιας μελλοντικής διασύνδεσης της ελληνικής με την κυπριακή ΑΟΖ, νοτίως του Καστελόριζου και στις πιθανές αντιδράσεις της Τουρκίας, λέγοντας, με νόημα, πως «ορισμένα ζητήματα είναι καλύτερα να παραμένουν αναπάντητα.»

Επίσης, στην πρώτη συνεδρία της επίκαιρης Ημερίδας του ΙΕΝΕ μίλησαν, αναπτύσσοντας διεξοδικά, το θέμα, ο Dr. Danila Bochkarev, Senior Fellow, Energy, EastWest Institute, Belgium, ο οποίος αναφέρθηκε, κυρίως, στα ζητήματα εναρμόνισης της ευρωπαϊκής νομοθεσίας που εφαρμόζεται για τα εθνικά ύδατα των χωρών-μελών της ΕΕ, η Δρ. Nεκταρία Καρακατσάνη, Μέλος του ΔΣ της ΡΑ, η οποία ανέλυσε το ζήτημα της σταδιακής απανθρακοποίησης της οικονομίας και του μετασχηματισμού του ελληνικού ενεργειακού κλάδου και ο Καθηγητής Ionut Purica, Executive Director, Advisory Center for Energy and Environment, Romanian Academy, Romania, ο οποίος αναφέρθηκε στα ενεργειακά δεδομένα και τις εξελίξεις στην Ρουμανία.

Στη δεύτερη συνεδρία που ακολούθησε, με κεντρικό θέμα: «Οι Τελευταίες Εξελίξεις στο Χώρο του Πετρελαίου και του Φυσικού Αερίου και η Γεωπολιτική Σημασία τους», συντονιστής ήταν ο κ. John Roberts.

Κεντρικοί ομιλητές ήταν η Dr Gina Cohen, Consultant to the Natural Gas Industry, Israel, η οποία επισήμανε τα εγγενή προβλήματα που ανακύπτουν στον τομέα της διαχείρισης των σημαντικών κοιτασμάτων φυσικού αερίου που ανακαλύφθηκε στη θαλάσσια ζώνη ανάμεσα σε Ισραήλ-Κύπρο και Αίγυπτο, ο Δρ. Γιάννης Μπασιάς, Διευθύνων Σύμβουλος της Ελληνικής Διαχειριστικής Εταιρείας Υδρογονανθράκων (ΕΔΕΥ), ο οποίος τόνισε τα τεχνικά σημεία και τη σημασία της ανάπτυξης της έρευνας υδρογονανθράκων στην ευρύτερη περιοχή της Μεσογείου, η Δρ. Μαρίκα Καραγιάννη, Ειδήμων σε θέματα ενέργειας της Κασπίας, του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου και του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, η οποία εξήγησε τη στρατηγική σπουδαιότητα της μεταφοράς, μέσω διασυνδετηρίων αγωγών, του φυσικού αερίου από την Κασπία Θάλασσα.

Eπίσης, η κα Αλεξάνδρα Σδούκου, Μέλος του ΔΣ της ΕΔΕΥ και Σύμβουλος για Θέματα Ενέργειας του Προέδρου της Νέας Δημοκρατίας, αναφέρθηκε διεξοδικά στα βήματα που έχει να κάνει η Ελλάδα στο δρόμο για την Ενεργειακή Μετάβαση και τη στροφή στις ΑΠΕ, τόνισε, ακόμη, τη σημασία της πρόβλεψης του ΙΕΝΕ για την υψηλή εξάρτηση της χώρας από τις εισαγωγές ενέργειας, αναφορικά με το μέλλον της ελληνικής οικονομίας και επέκρινε, με τη σειρά της, την κυβέρνηση, για τις μεγάλες καθυστερήσεις στην κύρωση των συμβάσεων έρευνας και εκμετάλλευσης υδρογονανθράκων στην Κρήτη.

Τέλος, ακολούθησε η τρίτη και τελευταία συνεδρία της Ημερίδας του ΙΕΝΕ, με κεντρικό θέμα: «Διασυνδέσεις Ηλεκτρικής Ενέργειας και Φυσικού Αερίου, Ολοκλήρωση της Ενεργειακής Αγοράς και Ενεργειακή Ασφάλεια», υπό το συντονισμό του κ. Κωστή Σταμπολή, Εκτελεστικού Διευθυντή του Ινστιτούτου.

Στο βήμα του ομιλητή ανέβηκαν κατά σειρά, ο κ. Gökhan Yardım, Partner and Manager, ADG Anadolu Naturalgas Consultancy and Trade Ltd., ο κ. Slavtcho Neykov, Chairman of the Board of Managers, Energy Management Institute Under the auspices Sponsors Media Partner, ο Δρ. Ιωάννης Μάργαρης, Εκτελεστικός Αντιπρόεδρος του ΔΣ και Chief Technology, System Planning and Strategy Officer, του ΑΔΜΗΕ, ο κ. Γεράσιμος Αυλωνίτης, Σύμβουλος Αρμόδιος για Ρυθμιστικά Θέματα του ΔΕΣΦΑ, ο κ. Αναστάσιος Τόσιος, Εμπορικός Διευθυντής της Εταιρείας Διανομής Αερίου Αττικής (ΕΔΑ Αττικής) Α.Ε. και ο κ. Νίκος Σοφιανός, Μέλος Διοικούσας Επιτροπής του ΙΕΝΕ και Πρόεδρος της Επιτροπής ΑΠΕ του Ινστιτούτου.

Οι ομιλητές κάλυψαν όλο το φάσμα των δρώμενων στην ΝΑ Ευρώπη, συμπεριλαμβανομένων των προοπτικών αλλά και των προβλημάτων και των κινδύνων που ανακύπτουν σε επίπεδο γεωπολιτικής από την προώθηση των διασυνδετηρίων αγωγών φυσικού αερίου και ηλεκτρικής ενέργειας, καθώς και το ζήτημα της συνένωσης των ενεργειακών αγορών και της ασφάλειας εφοδιασμού της ευρύτερης περιοχής.

Η πολύ σημαντική Ημερίδα του ΙΕΝΕ, ολοκληρώθηκε με συζήτηση Στρογγυλής Τραπέζης στην οποία προήδρευσε ο κ. John Roberts.