Το Ελληνικό Γεωγραφικό Πλεονέκτημα, Αγωγοί και Επενδύσεις, του Κ.Ν. Σταμπολή*

Ημ/νία δημοσίευσης: Τρίτη, 28 Απριλίου 2015

Και αίφνης εν μέσω βαθύτατης οικονομικής κρίσης, με μία οικονομία να πνέει τα λοίσθια, και τις τράπεζες να αντιμετωπίζουν πλέον σοβαρό πρόβλημα ρευστότητας, παρατηρείται μία άνευ προηγουμένου κινητικότητα και ενδιαφέρον για την κατασκευή ενός ολόκληρου πλέγματος αγωγών και εγκαταστάσεων φυσικού αερίου στη Βόρεια Ελλάδα. Κυβερνήσεις και μεγάλες ξένες εταιρείες επιθυμούν ή και προγραμματίζουν την κατασκευή μεγάλων αγωγών φυσικού αερίου στο ελληνικό έδαφος για την μεταφορά του από την ενεργειακά πλούσια Ανατολή (βλέπε Κασπία, Ρωσία) προς τις πάντα απαιτητικές αγορές της Ευρώπης. Σχέδια που επί χρόνια κυοφορούντο, τώρα αποκαλύπτονται με ιδιαίτερη ένταση, και μάλιστα συνδυαστικά, διεκδικώντας σήμερα μία θέση επί χάρτου και αύριο την ίδια την κατασκευή τους. Σχεδιαζόμενοι αγωγοί όπως ο TAP, ο Ελληνοβουλγαρικός διασυνδετήριος IGB, ο Κάθετος Διάδρομος και ο Turkish Stream με την Ελληνική του επέκταση, τον Greek Stream, να αποτελούν πλέον μέρος του καθημερινού ενεργειακού λεξιλογίου και όχι μόνο.

Υπήρξε ασφαλώς μία αλληλουχία εξελίξεων και η λήψη κρίσιμων επενδυτικών αποφάσεων που εκκρεμούσαν επί πολλά έτη, και μία άνευ προηγουμένου χρονική σύμπτωση που οδήγησε στη σχεδόν ταυτόχρονη εκδήλωση ενδιαφέροντος όλων των ανωτέρω projects. Κοινός παρονομαστής βέβαια για όλα αυτά τα τολμηρά σχέδια αποτελεί η γεωγραφική θέση της χώρας μας, και ιδιαίτερα το βόρειο τμήμα της για αυτή την φάση του εγχειρήματος, που μπορεί να περιγραφεί γενικά ως η μεταφορά μεγάλων ποσοτήτων φυσικού αερίου μέσω Τουρκίας – Ελλάδας προς την Ευρώπη. Με την Ελλάδα να επωφελείται από την υλοποίηση του εν λόγω εγχειρήματος κυρίως λόγω του αποκλεισμού αρχικά επιλεγμένων και προωθούμενων λύσεων όπως οι αγωγοί Nabucco- που θα μετέφερε κασπιανό αέριο μέσω Τουρκίας, Βουλγαρίας και Ρουμανίας στην Ευρώπη- και του South Stream, που θα χρησιμοποιείτο για την διοχέτευση Ρωσικού φυσικού αερίου μέσω Βουλγαρίας, Σερβίας, Ουγγαρίας προς την Αυστρία. Ως γνωστό, μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα και τα δύο αυτά φαραωνικά σχέδια ματαιώθηκαν, για ξεχωριστούς λόγους το καθένα, ανοίγοντας έτσι τον δρόμο για την Ελλάδα να παίξει καθοριστικό ρόλο στη δημιουργία του ονομασθέντος Νοτίου Διαδρόμου ( South Corridor).

Αρχικά ο Ελβετικής έμπνευσης αγωγός TAP-από το Trans Adriatic Pipeline- θα μετέφερε φυσικό αέριο μέσω Ελλάδας και Αλβανίας ενώ ο Ελληνο-Ιταλικός αγωγός ITGI θα μετέφερε και αυτός φυσικό αέριο από την Ελλάδα απευθείας προς την Ιταλία. Και οι δύο αγωγοί αποτέλεσαν μέρος αυτού που ονομάζουμε σήμερα Νότιος Διάδρομος. Τελικά από τους δύο αυτούς αγωγούς επελέγη ο TAP από την κοινοπραξία εταιρειών που αναπτύσσουν το κοίτασμα Shaz- Deniz II στην Κασπία απ’ όπου και θα προέλθει το αέριο. Βέβαια αυτός ο αγωγός δεν θα μπορούσε να λειτουργήσει χωρίς την ύπαρξη ενός πολύ μεγαλύτερου και πλέον κρισιμότερου αγωγού του TANAP, η κατασκευή του οποίου ξεκίνησε πριν λίγες εβδομάδες, ο οποίος διασχίζει οριζόντια την Τουρκία μεταφέροντας αέριο από τα (όχι και τόσο πλούσια) κοιτάσματα του Αζερμπαϊτζάν στην Κασπία προς την Τουρκική ενδοχώρα. Μπορεί ο TAP να έχει μονοπωλήσει το ενδιαφέρον της Ελληνικής κοινής γνώμης τα τελευταία χρόνια, στην πράξη όμως πρόκειται περί ενός μάλλον μικρού αγωγού που θα μεταφέρει περιορισμένες ποσότητες αερίου (περίπου 10.0 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα κατ’ έτος με την Ευρωπαϊκή αγορά που εκτιμάται στα 500 BCMs) προς την Ευρώπη, ακριβώς διότι τα κοιτάσματα στην Κασπία είναι σχετικά περιορισμένα(0.9 trillion cubic meters σε σύγκριση με αυτά της Ρωσίας στα 31.3 tcm και του Ιράν στα 33.8 tcm).

Καθώς κατασκευάζεται ήδη ο TANAP εντείνεται η πίεση για την έναρξη κατασκευής του TAP σε Ελλάδα και Αλβανία ώστε μέχρι τα τέλη του 2018 να έχει ολοκληρωθεί η διαδρομή από τα Ελληνο- Τουρκικά σύνορα προς Αλβανία και το υποθαλάσσιο πέρασμα στην Αδριατική. Κλάδο του TAP αποτελεί κατ’ ουσίαν ο διασυνδετήριος αγωγός Ελλάδας- Βουλγαρίας, ο IGB, που θα συνδέει το Ελληνικό με το Βουλγαρικό σύστημα φυσικού αερίου ενώ ο αγωγός αυτός θα επιτρέψει στην ενεργειακά απομονωμένη Βουλγαρία να αποκτήσει μία σοβαρή εναλλακτική πύλη εισόδου για την τροφοδοσία της και από την Κασπία, πέρα από την Ρωσία που αποτελεί σήμερα τον μοναδικό προμηθευτή της. Προέκταση και επέκταση του IGB αποτελεί το σύστημα αγωγών του Κάθετου Διαδρόμου ( Vertical Corridor) το οποίο μέσω διασυνδετήριων αγωγών μεταξύ Βουλγαρίας-Ρουμανίας και Ρουμανίας- Ουγγαρίας θα επιτρέψει την διακίνηση αερίου από τον νότο, δηλ. την Ελλάδα, προς τον βορρά. Με το σύστημα αυτό να τροφοδοτείται και από τα δύο υπό σχεδίαση και ανάπτυξη πλωτά τέρμιναλ LNG σε Αλεξανδρούπολη (μονάδα Gastrade) και Καβάλα (μονάδα ΔΕΠΑ). Μία αρχική περιγραφή του Vertical Corridor περιέχεται στο Working Paper Νο. 20 του ΙΕΝΕ «Ο Κάθετος Διάδρομος: από το Αιγαίο ως την Βαλτική» (Ιανουάριος 2015, βλέπε www. iene. gr).

πηγή χάρτη: ΙΕΝΕ Working Paper Νο. 20 « Ο Κάθετος Διάδρομος: από το Αιγαίο ως την Βαλτική», Ιανουάριος 2015

Μετά την ακύρωση του South Stream, τόσο για οικονομικούς όσο και για πολιτικούς λόγους, μας προέκυψε ο αγωγός Turkish Stream, μέσω του οποίου η Gazprom σχεδιάζει να τροφοδοτήσει τους πελάτες της, στη νότια Ευρωπαϊκή περιφέρεια, μετά τον τερματισμό της τροφοδοσίας μέσω του υπάρχοντος συστήματος αγωγών στην Ουκρανία το 2019. Με δεδομένη την απόφαση της Μόσχας για αποκλεισμό της Βουλγαρίας- λόγω «κακής διαγωγής» και αθέτησης υποχρεώσεων- οι μεγάλες ποσότητες αερίου που θα διέρχονται μέσω του Turkish Stream (περίπου 65.0 BCM με 15.0 BCM για Τουρκία και 50 BCM για Ευρώπη) θα πρέπει υποχρεωτικά να κατευθυνθούν στην Ευρώπη μέσω Ελλάδας. Με το σχέδιο αυτό να προβλέπει την επέκταση του Turkish Stream, από τον Έβρο προς δυσμάς, (και που στο εντός Ελλάδος τμήμα του θα έχει το όνομα Greek Stream) και την διασύνδεση του με τον νέο αγωγό “ Tesla” που θα διέρχεται μέσω FYROM, Σερβίας και Ουγγαρίας.

Η συσσώρευση 1,300 χλμ. περίπου αγωγών στον περιορισμένο γεωγραφικό καμβά της Ανατολικής και Δυτικής Θράκης και της Μακεδονίας αποτελεί ασφαλώς μία μεγάλη πρόκληση για την κυβέρνηση αλλά και τους κατεξοχήν υπεύθυνους κρατικούς φορείς, την ΔΕΠΑ και ΔΕΣΦΑ, που μεταξύ τους έχουν αναλάβει την οργάνωση, κατασκευή, επίβλεψη και συντονισμό όλων των ανωτέρω εγκαταστάσεων. Τα χρήματα που θα επενδυθούν συνολικά για την υλοποίηση των ανωτέρω σχεδίων επί ελληνικού εδάφους είναι πολλά, ακόμη και για τα ευρωπαϊκά δεδομένα, και εκτιμάται ότι θα φθάσουν τα 7 δισεκατομμύρια ευρώ. Εναπόκειται στην σημερινή κυβέρνηση εάν θα μπορέσει να αξιοποιήσει την σημερινή ευνοϊκή συγκυρία, το μεγάλο επενδυτικό ενδιαφέρον και την ανάγκη της Ευρώπης για διασφάλιση σε μακροχρόνια βάση εναλλακτικών πηγών φυσικού αερίου. Όμως οι ανωτέρω διαφαινόμενες επενδύσεις δεν θα μπορέσουν να αξιοποιηθούν ούτε η χώρα θα μπορέσει να αξιοποιήσει την ευκαιρία που παρουσιάζεται σήμερα εάν η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ εξακολουθήσει την αδιάλλακτη στάση της αγνοώντας τις υποχρεώσεις της χώρας εντός της ΕΕ (βλέπε 3^ο Ενεργειακό Πακέτο) και επιλέγοντας να κινηθεί εκτός Ευρωπαϊκού πλαισίου.

* Αντιπρόεδρος και Εκτελεστικός Διευθυντής του Ινστιτούτου Ενέργειας ΝΑ Ευρώπης (ΙΕΝΕ)

(energia.gr, 24/04/2015)

(Τα άρθρα που δημοσιεύονται στη στήλη αυτή εκφράζουν προσωπικές απόψεις των μελών του ΙΕΝΕ και δεν απηχούν απαραιτήτως τις θέσεις του Ινστιτούτου).