Έρευνες Υδρογονανθράκων στην Κυπριακή ΑΟΖ - Πρόσφατες Εξελίξεις και Προοπτικές, του Δρ Κωνσταντίνου Α. Νικολάου, Μέλους Δ.Σ. ΙΕΝΕ*

Ημ/νία δημοσίευσης: Παρασκευή, 21 Νοεμβρίου 2014

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Η Κυπριακή Δημοκρατία από το 2007 εισήλθε στο στάδιο της υλοποίησης του σχεδιασμού της για την ανακάλυψη και αξιοποίηση του δυναμικού υδρογονανθράκων, το οποίο φαίνεται ότι υπάρχει στη νότια ΟΡΙΟΘΕΤΗΜΕΝΗ και ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΜΕΝΗ, σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο της θάλασσας, αποκλειστική οικονομική της ζώνη (ΑΟΖ). Η οριοθέτηση με τις γειτονικές της χώρες, Αίγυπτο, Λίβανο και Ισραήλ, έγινε μετά από διαπραγματεύσεις και στη βάση του διεθνούς δικαίου της θάλασσας, από τις κυβερνήσεις Κληρίδη, Παπαδόπουλου, Χριστόφια. Έκτοτε η υλοποίηση της χαραχθείσας ενιαίας στρατηγικής για ανακάλυψη και εκμετάλλευση υδρογονανθράκων συνεχίζεται αδιάλειπτα. Στον χάρτη 1 παρουσιάζω τα διάφορα ερευνητικά τεμάχια (οικόπεδα), με τις ερευνητικές άδειες που δόθηκαν στη νότια ΑΟΖ της Κυπριακής Δημοκρατίας. Τα τεμάχια 2,3,9 στις ENI/ KOGAS, τα 10, 11 στην TOTAL και το 12 στη NOBLE. Και για να μην ξεχνάμε, υπενθυμίζω ότι υπάρχει και η βόρεια και βορειανατολική, ΚΑΤΕΧΟΜΕΝΗ από την Τουρκία, ΑΟΖ. Σημειώνω ότι οι κατεχόμενες περιοχές έχουν όλες τις προϋποθέσεις για να χαρακτηρισθούν σαν πολύ καλές πετρελαιοπιθανές.

 Σήμερα βρίσκονται σε εξέλιξη οι γεωτρητικές εργασίες στο τεμάχιο 9 από την ανάδοχη κοινοπραξία της ιταλικής ΕΝΙ και της κορεάτικης KOGAS. Μέσα στον Δεκέμβριο θα γίνουν γνωστά τα αποτελέσματα της γεώτρησης και θα γνωρίζουμε την επιτυχή ή όχι έκβαση των εργασιών (τονίζω ότι μόνον οι γεωτρήσεις επιβεβαιώνουν την ύπαρξη υδρογονανθράκων). Στη συνέχεια το θαλάσσιο γεωτρύπανο της ιταλικής SAIPEM θα μετακινηθεί στα τεμάχια 2 και 3 για συνέχιση του γεωτρητικού προγράμματος της ΕΝΙ/ KOGAS. Σημειώνω ότι τα βάθη της θάλασσας, στις περιοχές των γεωτρήσεων, είναι της τάξεως των 2.000 μ. και το τελικό βάθος της κάθε γεώτρησης θα ξεπεράσει τα 6.000 μ.! Το δε κόστος θα κυμανθεί μεταξύ 80-100 εκατομμύρια $ για κάθε γεώτρηση! Για να καταλάβουμε το εγχείρημα και τον οικονομικό κίνδυνο, τον οποίο αναλαμβάνουν οι εταιρίες πετρελαίων, θα πρέπει να γνωρίζουμε ότι οι γεωτρητικές πλατφόρμες, ειδικά για γεωτρήσεις σε πολύ βαθιά νερά, ενοικιάζονται με 300.000–400.000 $ ανά ημέρα! H διαθεσιμότητα τέτοιων γεωτρητικών πλατφορμών είναι αρκετά δύσκολη, ενώ το κόστος κατασκευής τους μπορεί να ξεπεράσει τα 2 δις $. Τα γράφω αυτά για να σχολιάσω στη συνέχεια τις επιδιώξεις και τις πραγματικές δυνατότητες της Τουρκίας.

Συνεχίζοντας την ενημέρωση, θα ήθελα να σχολιάσω την τρέχουσα κατάσταση με την ανακάλυψη φυσικού αερίου στο κοίτασμα Αφροδίτη (τεμάχιο 12) και τα σχέδια για το τερματικό υγροποίησης στο Βασιλικό. Οι αρχικές εκτιμήσεις, μετά την πρώτη γεώτρηση Α1, μιλούσαν για ανακάλυψη 5-8 tcf (τρισεκατομμύρια κυβικά πόδια φυσικού αερίου) με περισσότερο πιθανό μέγεθος τα 7 tcf. Με αυτά τα νούμερα παίχθηκαν αρκετά πολιτικά παιγνίδια και σπέκουλες και δημιουργήθηκαν μεγάλες προσδοκίες. Τότε κάποιοι (βιαστικοί) μιλούσαν για άμεση κατασκευή τερματικού υγροποίησης, άλλοι για προπωλήσεις ΦΑ, με εξόφληση του χρέους, δημιουργία χιλιάδων θέσεων εργασίας κ.λπ. κ.λπ.! Στη συνέχεια ήρθε η επιβεβαιωτική γεώτρηση και διέψευσε τους αριθμούς και έβαλε τα πράγματα στη θέση τους. Οι εκτιμήσεις για περισσότερο πιθανό μέγεθος, με τα σημερινά δεδομένα, φαίνεται ότι κυμαίνονται γύρω στα 3,5 tcf. Αυτές οι εκτιμήσεις ακόμα δεν είναι πλήρως επιβεβαιωμένες και κυρίως δεν είναι πιστοποιημένες για να στηριχθούν πραγματικά σχέδια και επενδύσεις για την εκμετάλλευσή τους, όπως αυτή του τερματικού υγροποίησης. Και οι επενδύσεις δεν γίνονται για… χάριν των επενδύσεων ή για χάριν της όποιας επικοινωνιακής πολιτικής. Παραθέτω ότι το ύψος της επένδυσης τερματικού υγροποίησης μπορεί να φτάσει τα 8-10 δις ευρώ, ποσό που ξεπερνά το 1/3 του συνολικού προϋπολογισμού του νησιού! Όσον αφορά αυτούς που προπωλούσαν, θα έπρεπε να δώσουν διευκρινίσεις και εξηγήσεις για ποια μεγέθη «προπωλήσεων» μιλούσαν τότε: αυτά που είχαν σαν αφετηρία τα παλαιά νούμερα των 7 tcf ή τα πολύ μικρότερα των 3,5 tcf; Πιστεύω όμως ότι όλοι θα πρέπει να έχουν ήδη καταλάβει για το άτοπον των ισχυρισμών τους (προπωλήσεις γίνονται εφόσον τα κοιτάσματα είναι επιβεβαιωμένα και πιστοποιημένα από πιστοποιημένους οίκους). Τα γράφω αυτά για να τονίσω τη σπέκουλα και την παραπληροφόρηση που γίνεται γύρω από αυτό τον τομέα και στην Κύπρο και την Ελλάδα. Φυσικά η αγορά της έρευνας και παραγωγής υδρογονανθράκων έχει θεσμοθετημένους κανόνες και διαδικασίες και αγνοεί τα όποια κερδοσκοπικά και μη σοβαρά σενάρια.

Συμπερασματικά γι’ αυτό το θέμα, θέλω να επισημάνω ότι τα μέχρι σήμερα ανακαλυφθέντα δυνητικά αποθέματα στο κοίτασμα Αφροδίτη δεν δικαιολογούν την κατασκευή τερματικού υγροποίησης στο Βασιλικό. Ο στόχος του τερματικού, γεωπολιτικά μεν, είναι πρώτης προτεραιότητας, πλην όμως χρειάζεται επιπλέον βεβαιωμένα αποθέματα για να γίνει εφικτός. Αυτά μπορεί να προέλθουν από νέες ανακαλύψεις στην Κυπριακή ΑΟΖ ή να συμπληρωθούν από τις ανακαλύψεις του Ισραήλ. Δεν υπάρχει λοιπόν καμιά καθυστέρηση στην υλοποίηση του έργου του τερματικού υγροποίησης (όπως ακούγεται), για τον απλούστατο λόγο ότι δεν τεκμηριώνεται ακόμα η βιωσιμότητα του έργου, λόγω έλλειψης του κρίσιμου όγκου βεβαιωμένων αποθεμάτων.

Υπάρχουν όμως και εναλλακτικές λύσεις όσον αφορά την εκμετάλλευση των ήδη ανακαλυφθέντων αποθεμάτων. Μια λύση είναι η μεταφορά και υγροποίηση του φυσικού αερίου στα τερματικά Idku ή Damietta στην Αίγυπτο και διοχέτευση στην αγορά σε υγροποιημένη μορφή, ή η διάθεσή του στην αιγυπτιακή αγορά μέσω αγωγών. Άλλη λύση θα μπορούσε να είναι η επιτόπου υγροποίηση με πλωτή εξέδρα FLNG. Ενδεχόμενο σενάριο θα μπορούσε να είναι η εκμετάλλευση του ΦΑ μέσω των εγκαταστάσεων του Ισραήλ ή λύση με CNG (συμπυκνωμένο ΦΑ) . Το κάθε σενάριο έχει λόγους υπέρ και άλλους λόγους κατά. Τεχνικά, οικονομικά και γεωπολιτικά στοιχεία συνεκτιμούνται σε κάθε περίπτωση και εξάγονται κρίσιμα συμπεράσματα. Το σενάριο που ουδέποτε εξετάσθηκε, είναι αυτό του αγωγού μέσω Τουρκίας, διότι θα έβαζε την Κύπρο σε γεωπολιτική ομηρία, πριν τη λύση του κυπριακού προβλήματος. Περιμένοντας τα αποτελέσματα των σε εξέλιξη ερευνών και των νέων γεωτρήσεων μελετώνται και ζυγίζονται όλα τα σενάρια για να υπάρχει ετοιμότητα.

ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΙΑΣ - ΓΕΩΠΟΛΙΤΙΚΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ - ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ

Το σεισμογραφικό Barbaros με συνοδεία πολεμικού σκάφους στη νότια ΑΟΖ της Κύπρου

Από την 20^ή Οκτωβρίου η Κυπριακή Δημοκρατία υφίσταται κατάφωρη παραβίαση των κυριαρχικών της δικαιωμάτων με την εισβολή του τουρκικού σεισμογραφικού σκάφους Barbaros στη νότια κυπριακή ΑΟΖ, σε περιοχή στην οποία είχε προδεσμεύσει με αντίστοιχη NAVTEX η Τουρκία (χάρτης 2).

Χάρτης 2 Παράνομα δεσμευμένες από την Τουρκία περιοχές της κυπριακής ΑΟΖ (με κόκκινο)

Το Barbaros διεξάγει σύγχρονες σεισμογραφικές έρευνες σε περιοχή της νότιας κυπριακής ΑΟΖ, η οποία επικαλύπτει τα θαλασσοτεμάχια 2,3,9, αδειοδοτημένα στην ιταλο-κορεάτικη κοιν oπραξία ENI/ KOGAS. Όπως προανέφερα, στο τεμάχιο 9 βρίσκεται σε εξέλιξη η γεώτρηση Onasagoras-1, από το γεωτρύπανο της SAIPEM. Οι εργασίες του τουρκικού σεισμογραφικού προβλέπεται να διαρκέσουν μέχρι και τον Δεκέμβριο. Μέχρι σήμερα οι εργασίες της γεώτρησης συνεχίζονται απρόσκοπτα, παρά τις οχλήσεις από τη δραστηριότητα του Barbaros και των βοηθητικών του πλοίων, αλλά και τη συνεχή επιτήρηση από τουρκικές φρεγάτες.

Όμως το μεγαλύτερο, κατά την άποψή μου, θέμα εγείρεται από την παρουσία πολεμικών σκαφών της Τουρκίας (κορβέτες, φρεγάτες, υποβρύχια) νότια της Κύπρου, με σκοπό τη δήθεν προστασία των δραστηριοτήτων του Barbaros . Αυτό αποτελεί ένα ιδιότυπο ναυτικό αποκλεισμό της Κυπριακής Δημοκρατίας. Άρα δεν είναι μόνο οι παραβιάσεις του τουρκικού σεισμογραφικού, αλλά κυρίως είναι η χρήση ναυτικών-στρατιωτικών μέτρων για την επιβολή των επιδιώξεων της Τουρκίας σε βάρος της Κύπρου. Μέχρι σήμερα καταγγείλαμε τις παράνομες σεισμογραφικές έρευνες και «πήραμε» καταδικαστικές αποφάσεις της τουρκικής επιθετικότητας όσον αφορά τις παραβιάσεις στην ΑΟΖ, οι οποίες ζητούν απομάκρυνση του Barbaros, χωρίς ουσιαστικό αποτέλεσμα. ΗΠΑ και Βρετανία τηρούν ίσες αποστάσεις μεταξύ θύματος και θύτη. Ακόμα όμως δεν αναφέραμε και δεν ζητήσαμε την καταδίκη της Τουρκίας για τον ιδιότυπο ναυτικό αποκλεισμό της Κύπρου, όπου χώρα μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του ΟΗΕ υφίσταται παραβίαση των κυριαρχικών της δικαιωμάτων, με στρατιωτικά μέτρα με το πρόσχημα (ή όχι) σεισμογραφικών ερευνών. Πού βρίσκονται άραγε η Ε.Ε., ο ΟΗΕ και οι ΗΠΑ; Και από ποιον φοβάται η Τουρκία και έχει 4-5 πολεμικά σκάφη νότια της Κύπρου; Φοβάται μήπως τις ψαρόβαρκες των κυπρίων ψαράδων ή είναι κάτι άλλο;

Είναι πεποίθησή μου ότι η Τουρκία έχει σχεδιάσει προσεχτικά τις σημερινές της ενέργειες στην κυπριακή ΑΟΖ. Αισθάνεται την απομόνωση και την ανατροπή των μεγαλομανών, νεο-οθωμανικών της επιδιώξεων στην περιοχή της. Η αντιφατική της πολιτική, αφενός να επιδιώκει την ανατροπή του Άσσαντ στη Συρία με την στρατιωτικοπολιτική στήριξη της συριακής «αντιπολίτευσης» (και κυρίως των τζιχαντιστών του ISIS) και αφετέρου η όψιμη (και δήθεν) ένταξή της στις δυνάμεις καταπολέμησης του ISIS, την έφεραν σε δύσκολη θέση και καταμέτωπο αντίθεση με όλους τους Κούρδους (του ΙΡΑΚ της Συρίας και της Τουρκίας), οι οποίοι αντιστέκονται στις επιθέσεις του ISIS. Είναι δύσκολο για την Τουρκία να αποδεχθεί, την έστω εικονική, «συμμαχία» της με τους Κούρδους (μεταξύ των οποίων και το PKK), για να καταπολεμήσει τον τέως(;) σύμμαχό της ISIS. Βέβαια ο φόβος της ίδρυσης κουρδικού κράτους στην περιοχή την ανησυχεί και την τρομάζει ιδιαίτερα, όπως επίσης και η σύσφιξη των σχέσεων Αιγύπτου-Ελλάδας-Κύπρου και οι πολύ δύσκολες σχέσεις της με το Ισραήλ.

Πρέπει επίσης να ληφθούν πολύ σοβαρά υπόψη οι μεγάλες και αυξανόμενες ενεργειακές ανάγκες της Τουρκίας, σε συνάρτηση με την έλλειψη γηγενών ενεργειακών πόρων και τις δύσκολες σχέσεις της με το γειτονικό της Ιράν, χώρας με τεράστιους, βεβαιωμένους ενεργειακούς πόρους.

Μέσα σε αυτό το σκηνικό η Τουρκία στράφηκε προς τον αδύναμο κρίκο της περιοχής, την Κύπρο, την οποία αντιλαμβάνεται ως όμηρο, μετά την εισβολή και κατοχή του 37% των εδαφών της, από το 1974. Γνωρίζει ήδη πολύ καλά ότι με την πολιτική των εντάσεων και κρίσεων κατάφερε να αδρανοποιήσει τις έρευνες υδρογονανθράκων της Ελλάδας στο Αιγαίο και να εγγράψει υποθήκες και σενάρια συνεκμετάλλευσης. Δεν είναι πολύ μακριά τα γεγονότα και οι κρίσεις στο Αιγαίο με τα σεισμογραφικά ΤΣΑΝΤΑΡΛΙ, ΧΟΡΑ, ΣΕΙΣΜΙΚ,ΤΣΕΣΜΕ,ΠΙΡΙ ΡΕΪΣ. Μετά από κάθε κρίση, η Τουρκία κάτι κέρδιζε, από την έλλειψη αποφασιστικότητας και τις υποχωρήσεις της Ελλάδας. Θυμίζω το πρωτόκολλο της Βέρνης, τις συμφωνίες Νταβός, τις συμφωνίες της Μαδρίτης. Κάτι παρόμοιο επιδιώκει η Τουρκία σήμερα σαν έλασσον, διότι αυτή τη φορά θεωρώ ότι έχει άμεσες βλέψεις για το μείζον, που είναι οι υδρογονάνθρακες της Κύπρου. Η Τουρκία χρησιμοποιεί το κατεχόμενο τμήμα κατά το δοκούν. Άλλοτε επικαλείται τις συνθήκες Ζυρίχης (τις οποίες κατέλυσε), άλλοτε το σχέδιο Ανάν (το οποίο δεν υπάρχει) και πάγια χρησιμοποιεί το ψευδοκράτος και κυρίως την ισχύ και αυθαιρεσία της, την οποία και δηλώνει σε κάθε ευκαιρία, προς επίγνωση και εκφοβισμό.

Για να καταλάβουμε τις επιδιώξεις της Τουρκίας πρέπει να διδαχθούμε από το παρελθόν. Οι Τούρκοι απέδειξαν ότι είναι επίμονοι. Αν υποχωρήσουμε θα χάσουμε τα κυριαρχικά μας δικαιώματα και το δυνατό μας όπλο: την υπόσταση της Δημοκρατίας της Κύπρου. Φυσικά με λεονταρισμούς και με τις βάρκες δεν αντιμετωπίζονται οι κορβέτες και οι φρεγάτες της Τουρκίας. Το διαχρονικό, εξ αίματος και ιστορίας, στήριγμα της Κύπρου, δηλαδή η Ελλάδα, είναι χαμένη στη δύσκολη οικονομική, πολιτική και κοινωνική της κρίση. Οι πολιτικές της δυνάμεις περί άλλα τυρβάζουν. Η απουσία συνεννόησης στα εθνικά θέματα είναι πασιφανής. Ούτε καν συζήτηση δεν γίνεται για τα θέματα αυτά, τα οποία κάποιοι θεωρούν ως ταμπού!

Για να αντιμετωπισθεί η τουρκική επιθετικότητα ΧΡΕΙΑΖΕΤΑΙ ΕΘΝΙΚΗ ΣΥΜΠΝΟΙΑ και ΕΓΡΗΓΟΡΣΗ. Χρειάζεται αναβάθμιση και ενίσχυση των διπλωματικών και αμυντικών μας δυνατοτήτων, ακόμα και αναδιάταξη των συμμαχιών μας, εφόσον οι σημερινοί σύμμαχοι (πραγματικοί και δήθεν) μας αφήνουν εκτεθειμένους στην ισχύ και επιθετικότητα της Τουρκίας. Χρειάζεται προσεχτική ανάλυση και εκμετάλλευση των γεωπολιτικών ευκαιριών και η δημιουργία συμμαχιών με ισχυρούς δεσμούς αμοιβαίων συμφερόντων. Η γεωπολιτική θέση της Κύπρου αποτελούσε και αποτελεί ισχυρή παρακαταθήκη (αλλά και κατάρα όταν δεν προσέχουμε).

Τελειώνοντας θα ήθελα να σχολιάσω την πιθανότητα γεωτρήσεων από την Τουρκία στη νότια κυπριακή ΑΟΖ. Αυτό, αν γινόταν, θα ήταν ολέθριο γεγονός για την κυριαρχία μας γιατί θα καταστεί μόνιμο. Η Τουρκία σήμερα δεν διαθέτει γεωτρητική εξέδρα και εξοπλισμούς για να επιχειρήσει στα πολύ βαθιά νερά. Επίσης δεν μπορεί να χρησιμοποιήσει ξένες εταιρίες, γιατί είναι βέβαιο ότι θα αρνηθούν να συμμετάσχουν σε παράνομες ενέργειες. Μπορεί να επιχειρήσει να ναυπηγήσει (χρειάζεται χρόνος) ή να εξαγοράσει εξέδρα, με κόστος που θα ξεπεράσει τα 2 δις. Κάτι παρόμοιο έκανε με το σεισμογραφικό Barbaros, για μπορεί να το χρησιμοποιεί και σαν γεωπολιτικό όπλο για εξυπηρέτηση άλλων στόχων, όπως κάνει σήμερα και έκανε στο παρελθόν. Το κόστος φαινομενικά είναι πολύ μεγάλο. Όμως τα 50-60 τρις κυβικά πόδια ( tcf) τα οποία κρύβονται στη νότια κυπριακή ΑΟΖ είναι τεράστιο δέλεαρ για την Τουρκία. Ο καπετάν Χαϊρεντίν Μπαρμπαρόσα, πριν γίνει ναύαρχος, ήταν μεγάλος πειρατής. Οι πειρατές κούρσευαν πλοία φορτωμένα με πλούτο. Οι υδρογονάνθρακες της Κύπρου είναι πολύ μεγάλος πλούτος και η Τουρκία, η οποία έχει ανάγκη ενεργειακών πόρων, ασκεί σήμερα πειρατική πολιτική. Και ο νοών, νοείτω.

*Ο Δρ Κωνσταντίνος Νικολάου είναι Γεωλόγος Πετρελαίων-Ενεργειακός Οικονομολόγος, τ. Τεχνικός Διευθυντής της ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΠΕΤΡΕΛΑΙΑ ΑΕ και τ. Τεχνικός Σύμβουλος της Energean Oil & Gas.

(Τα άρθρα που δημοσιεύονται στη στήλη αυτή εκφράζουν προσωπικές απόψεις των μελών του ΙΕΝΕ και δεν απηχούν απαραιτήτως τις θέσεις του Ινστιτούτου)