Ναι στο Γερμανικό Ενδιαφέρον για Επενδύσεις στην Ηλιακή Ενέργεια, Αλλά με Προοπτικές, του κ. Ι. Χατζηβασιλειάδη*

Ημ/νία δημοσίευσης: Πέμπτη, 1 Σεπτεμβρίου 2011

Η ανάπτυξη των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας (ΑΠΕ) αναμένεται συνεχής και σε ευρεία κλίμακα τις επόμενες δεκαετίες ενώ χρειάζονται πολύ εξειδικευμένες μελέτες και καινοτομίες ιδιαίτερα στον ηλεκτρικό τομέα και στην σχεδίαση του δικτύου, που οδηγεί σε μια νέα εποχή με χαμηλό άνθρακα.

Η Γερμανία θα βασισθεί στην εκμετάλλευση του αιολικού δυναμικού της στη Βόρεια Θάλασσα με τεράστια αιολικά πάρκα. Ένα υπερδίκτυο με τη συμμετοχή 9 χωρών θα συνδέει τα θαλάσσια αιολικά πάρκα με τα ηλεκτρικά δίκτυα των χωρών, ενώ συμμετέχει και η Νορβηγία προσφέροντας τα υδροηλεκτρικά της για συνεργασία με την αιολική ενέργεια.

Ένα ακόμη πιο φιλόδοξο υπερδίκτυο προτείνεται στο νότο για την μεταφορά της ηλιακής ενέργειας από τη Β. Αφρική στην Ευρώπη. Η ιδέα προήλθε από την πρωτοβουλία των βιομηχανιών για το έργο  Desertec σε ερήμους της Β. Αφρικής και της Μέσης Ανατολής. Τόσο τα προβλήματα της αφιλόξενης ερήμου για τις εγκαταστάσεις όσο και η πολιτική αστάθεια των χωρών στη Β. Αφρική οδήγησε στην πρόσφατη πολιτική πρωτοβουλία της Γερμανικής κυβέρνησης για την αξιοποίηση της ηλιακής ενέργειας στην Ελλάδα, μεταφέροντας το ενδιαφέρον των γερμανών επενδυτών.

Η ιδέα μπορεί να φαίνεται φιλόδοξη είναι όμως ρεαλιστική με την ανάπτυξη της τεχνολογίας και πολύ ενδιαφέρουσα για την Ελλάδα υπό ορισμένες προϋποθέσεις.

Η Ελλάδα για να αξιοποιήσει αποδοτικά το υψηλό δυναμικό ΑΠΕ με το οποίο είναι προικισμένη χρειάζεται καλή σχεδίαση και κατάλληλο θεσμικό πλαίσιο για μεγαλύτερα οφέλη και μια ανταγωνιστική οικονομία. Το θεσμικό πλαίσιο διέπεται από επιβεβλημένη γραφειοκρατία και παροχή προνομίων με νόμους και υπουργικές αποφάσεις, ενώ δεν φαίνεται να εξυπηρετείται η ιδέα της αειφόρου ανάπτυξης ούτε οι προσδοκώμενοι ρυθμοί με τα αναμενόμενα οφέλη.

Με το πρόσχημα της προστασίας του πλανήτη από την Κλιματική Αλλαγή, ο νόμος για τις ΑΠΕ έδωσε προνόμια, ιδιαίτερα στους αγρότες να εγκαταστήσουν φωτοβολταϊκά στα χωράφια τους ενώ υποστηρίζονται επενδύσεις για γιγαντιαίες μονάδες φωτοβολταϊκών που θα πενταπλασιάσουν τα λεφτά τους σε είκοσι χρόνια. Έτσι, η ερημοποίηση τουλάχιστον 25,000 στρεμμάτων γόνιμης αγροτικής γης γίνεται τώρα δια νόμου και έπεται συνέχεια.

Η έλλειψη προοπτικής για ανταγωνιστικότητα στην ενέργεια και την οικονομία φαίνεται στο Εθνικό Σχέδιο Δράσης όπου τα 2/3 του στόχου των φωτοβολταϊκών πραγματοποιούνται μέχρι το 2014 με υψηλές τιμές και μόνο το 1/3 στο επόμενο διάστημα μέχρι το 2020 όταν πλέον θα έχουν πέσει οι τιμές του εξοπλισμού.

Η απουσία σχεδιασμού φαίνεται και από την άγνοια των επιπτώσεων του νόμου στην λειτουργία της ενεργειακής αγοράς, όπου οι εγγυημένες υψηλές τιμές των ΑΠΕ όταν προσβλέπουν για μακρά περίοδο στο 40% της αγοράς και αργότερα περισσότερο αναιρούν την ιδέα και τη λειτουργία της ελεύθερης αγοράς ενέργειας με ό,τι αυτό συνεπάγεται.

Το θεσμικό πλαίσιο για τις ΑΠΕ φαίνεται να κινείται σε λάθος πορεία και οι επινοήσεις διαδικασιών τύπου fast track και το one stop agency δεν οδηγούν σε βιώσιμη ανάπτυξη και ανταγωνιστική οικονομία, παρά τα συγκριτικά πλεονεκτήματα της χώρας.

Το κρίσιμο ερώτημα που τίθεται είναι εάν τα μηνύματα των πολιτικών προς την εγχώρια πελατεία φθάνουν και στους εταίρους μας Γερμανούς επενδυτές οι οποίοι εκδηλώνουν το ενδιαφέρον τους. Εάν η κυβέρνηση αντί να βελτιώσει την εγχώρια αγορά ΑΠΕ και ηλεκτρικής ενέργειας, υπόσχεται περαιτέρω ερημοποίηση αγροτικής γης και μεγάλα κέρδη από μεγάλες φωτοβολταϊκές μονάδες, τότε υπάρχει σοβαρό πρόβλημα στην κυβέρνηση που δείχνει να στερείται πραγματικής γνώσης του αντικειμένου, οράματος και προοπτικών.

Η Ελληνο-Γερμανική συνεργασία στην ηλιακή και αιολική ενέργεια πριν από τρεις δεκαετίες οδήγησε σε πολύ επιτυχή έργα που αποτέλεσαν την απαρχή της ανάπτυξης των ΑΠΕ στην Ευρώπη. Σήμερα με μεγάλη καθυστέρηση, η ανάπτυξη των ΑΠΕ στη χώρα μπορεί να γίνει με την συνεργασία των Γερμανών και με αμοιβαίο όφελος, οδηγώντας τη χώρα σε βιώσιμη ανάπτυξη.

Κατά τη γνώμη μου, με εκδηλωμένη την πολιτική βούληση των δύο πλευρών, θα μπορούσαν να προταθούν τρεις βασικοί άξονες συνεργασίας.

1. Βελτίωση του θεσμικού πλαισίου για τις ΑΠΕ με Γερμανική Τεχνογνωσία

Υπάρχει πολύτιμη τεχνογνωσία στην εκπόνηση απλού και αποδοτικού θεσμικού πλαισίου σχετικά με τις διαδικασίες και τον καθορισμό του τιμολογίου αγοράς της ηλεκτρικής ενέργειας των ΑΠΕ ( feed- in tariff). Οι νόμοι που έγιναν στη Γερμανία εδώ και δύο δεκαετίες για τις εφαρμογές των ΑΠΕ μετά από προσεκτική δουλειά είχαν επιτυχή αποτελέσματα στην ανάπτυξη της αγοράς και της οικονομίας, καθώς και στη δημιουργία πολλών νέων θέσεων εργασίας. Όταν προέκυπτε κάποιο πρόβλημα στη λειτουργία της αγοράς και στην εξυπηρέτηση των στόχων, δεν δίσταζαν να αναστείλουν την λειτουργία του νόμου για μερικές εβδομάδες ώστε να γίνει η αναγκαία διόρθωση. Αντίθετα, στην Ελλάδα η διόρθωση του νόμου περιμένει την επόμενη κυβέρνηση για να αποκατασταθεί το λάθος με ένα ακόμη λάθος. Στην Ισπανία που φάνηκαν διστακτικοί το 2008 στην αλλαγή του νόμου, εγκαταστάθηκε η μισή παγκόσμια παραγωγή φωτοβολταϊκών με αποτέλεσμα τις πολύ αρνητικές επιπτώσεις στην αγορά και στην εγχώρια βιομηχανία, ενώ επιβάρυνε σημαντικά τον ηλεκτρικό τομέα για τις επόμενες δύο δεκαετίες.

Η συνεχής παρακολούθηση του ρυθμού των εφαρμογών και των επιπτώσεων στο κόστος του ηλεκτρικού τομέα για τα επόμενα χρόνια στη Γερμανία αποτελεί ένα πολύτιμο εργαλείο για τις αναγκαίες ρυθμίσεις έγκαιρα ώστε να μην επηρεάζεται η οικονομία και οι παραγωγικοί τομείς. Ένα τέτοιο εργαλείο είναι πολύ χρήσιμο στην Ελλάδα για να ελέγχει και τις επιπτώσεις κάθε πολιτικής απόφασης που λαμβάνεται συνήθως πρόχειρα.

Η δημιουργία επενδυτικής τράπεζας παρόμοιας της Γερμανικής KfW θα προσέφερε πολύτιμες υπηρεσίες στους επενδυτές συμβάλλοντας στην ανάπτυξη των ΑΠΕ προς την σωστή κατεύθυνση. Η KfW γνωρίζοντας πολύ καλά τις ΑΠΕ και τους στόχους της οικονομίας έχει συμβάλλει στην ανάπτυξη από το ξεκίνημά τους, ενώ αναπτύσσει παρόμοιες δράσεις και εκτός Γερμανίας.

Πολύτιμη εμπειρία υπάρχει επίσης στην Γερμανία στον τομέα της βιομάζας όπου δραστηριοποιούνται οι αγρότες. Είναι εντυπωσιακή η αξιοποίηση της βιομάζας και η υψηλή συμμετοχή της στο ενεργειακό ισοζύγιο, καθώς και η καλλιέργεια ενεργειακών φυτών για παραγωγή βιοντήζελ. Ο αγροτικός τομέας στην Ελλάδα θα μπορούσε να υποστηριχθεί για δραστηριοποίηση στον τομέα της βιομάζας αντί των μεγάλων προσδοκιών από τα φωτοβολταϊκά.

Η πολιτική και τα μέτρα που έχει θεσπίσει η Γερμανία στις μη ηλεκτρικές χρήσεις των ΑΠΕ για θέρμανση/ψύξη και παραγωγή ζεστού νερού χρήσεως μπορούν να αποτελέσουν ένα καλό παράδειγμα και για την Ελλάδα. Καταναλώνεται ακριβή ηλεκτρική ενέργεια στην παραγωγή ζεστού νερού χρήσεως, ιδιαίτερα στα νησιά που αυτή βασίζεται από πετρέλαιο, αντί της αξιοποίησης της ηλιακής ενέργειας με υψηλής στάθμης εξοπλισμό που παράγεται στη χώρα.

Σε ένα τέτοιο περιβάλλον, γνώριμο για τους Γερμανούς επενδυτές που επιθυμούν να δραστηριοποιηθούν στην Ελλάδα, θα μπορούσαν να αναπτυχθούν οι ΑΠΕ με αμοιβαία οφέλη και πολύ καλές προοπτικές για το μέλλον των ΑΠΕ, της οικονομίας και της απασχόλησης στη χώρα.

2. Αξιοποίηση της ηλιακής ενέργειας για μεταφορά στην Γερμανία

Η ηλιακή ενέργεια στη νότια Ελλάδα προσφέρεται πολύ ελκυστικά για ηλεκτροπαραγωγή με φωτοβολταϊκά συστήματα και μεταφορά στη Γερμανία. Η τεχνολογία των φωτοβολταϊκών αναπτύσσεται γρήγορα επιτυγχάνοντας υψηλούς βαθμούς απόδοσης και χαμηλότερο κόστος. Μεσοπρόθεσμος στόχος της έρευνας είναι η εξίσωση του κόστους παραγωγής των Φ/Β συστημάτων με την τιμή του ηλεκτρικού δικτύου ( grid parity) η οποία αναμένεται στα μέσα αυτής της δεκαετίας για τις νότιες χώρες της Ευρώπης. Εκτιμάται ότι η Γερμανία με αυτήν την πρωτοβουλία επιτυγχάνει το “ grid parity” πιο σύντομα από άλλες χώρες της κεντρικής Ευρώπης.

Οι εκτάσεις που απαιτούνται για μονάδες ισχύος της τάξης των GWp είναι τεράστιες και θα πρέπει να αναζητηθούν άγονες εκτάσεις μηδενικής αξίας. Οι άγονες πλαγιές των βουνών που βλέπουν στο νότο αλλά ακόμη και οι βοσκότοποι θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για εγκατάσταση των φωτοβολταϊκών με πολύ υψηλότερες αποδόσεις λόγω του υψομέτρου, χωρίς να είναι απαραίτητη η συγκέντρωση όλης της εγκατεστημένης ισχύος σε μια θέση.

Στην περίπτωση βοσκότοπου μπορούν να συνυπάρξουν τα φωτοβολταϊκά με την βοσκή των ζώων με ειδική προσαρμογή των στηριγμάτων. Υπάρχει σχετική εμπειρία από εφαρμογές στο γερμανικό νησί Pelworm στο βορρά εδώ και τρεις δεκαετίες.

Η μεταφορά της ηλεκτρικής ενέργειας στην Γερμανία μπορεί να γίνει με την τεχνολογία συνεχούς ρεύματος υψηλής τάσης ( HVDC). Στην προκειμένη περίπτωση μπορούν να χρησιμοποιηθούν υποβρύχια καλώδια υψηλής τάσης συνεχούς ρεύματος μέχρι την βόρεια Ιταλία (περί τα 1.000 km) για να συνδεθούν στο ισχυρό Ευρωπαϊκό δίκτυο, παρακάμπτοντας το αδύνατο δίκτυο της Ελλάδος και των βαλκανικών χωρών.

Η τεχνολογία αυτή είναι καθιερωμένη με σημαντικές εφαρμογές στον κόσμο και με τολμηρές προτάσεις για διηπειρωτικές διασυνδέσεις της Ευρώπης.

Παρέχουν διαθεσιμότητα 99% με διάρκεια ζωής 40 χρόνια ενώ οι απώλειες μεταφοράς εδώ εκτιμώνται στο 4%. Το κόστος μεταφοράς διατηρείται σε ανεκτά επίπεδα παρόλο που επηρεάζεται σημαντικά από τον χαμηλό ετήσιο συντελεστή φορτίου, που εδώ για την ηλιακή ενέργεια είναι της τάξης του 17%, ενώ στα αιολικά λαμβάνεται 40%. Επομένως, μια μείωση του κόστους μεταφοράς θα μπορούσε να γίνει με καλύτερη αξιοποίηση της ικανότητας μεταφοράς του καλωδίου όπως με την παράλληλη ανάπτυξη αιολικών πάρκων ανεβάζοντας τον συντελεστή φορτίου, καθώς και με την εμπορία ηλεκτρικής ενέργειας.

Ένα τόσο σημαντικό και μεγάλο έργο μπορεί να έχει χρονικό ορίζοντα λειτουργίας το 2020, οπότε αναμένεται μείωση κόστους στα φωτοβολταϊκά αλλά και στα έργα μεταφοράς. Οι επενδυτές με την παραγόμενη ενέργεια θα συμμετέχουν ανταγωνιστικά στην αγορά ηλεκτρικής ενέργειας, αλλά ενδεχομένως για τα πρώτα χρόνια να υπάρξει μια υποστήριξη με τιμολόγια feed- in tariff.

Αυτή η απ’ ευθείας διασύνδεση του ελληνικού συστήματος με το σύστημα της κεντρικής Ευρώπης προσφέρει ένα σημαντικό πλεονέκτημα στη χώρα και μπορεί να αξιοποιηθεί καλύτερα με τη συμμετοχή Ελλήνων επενδυτών στις ΑΠΕ και την εμπορία ηλεκτρικής ενέργειας.

3. Ανάπτυξη τεχνολογιών για μεγάλη διείσδυση ΑΠΕ στα νησιωτικά συστήματα

Τα ηλεκτρικά συστήματα των νησιών που δεν συνδέονται με το ηπειρωτικό σύστημα βασίζονται στο πετρέλαιο με πολύ υψηλό κόστος. Τα τιμολόγια ηλεκτρικής ενέργειας είναι ενιαία στη χώρα και η διαφορά κόστους που εκτιμάται στα 500 εκατ. € το χρόνο επιμερίζεται στους καταναλωτές, ενώ οι αυξήσεις των τιμών πετρελαίου αυξάνουν το κόστος. Παρόλο που το κόστος παραγωγής από αιολική και ηλιακή ενέργεια είναι χαμηλότερο από το κόστος των σταθμών πετρελαίου δεν φαίνεται να υπάρχουν κίνητρα για καλύτερη αξιοποίηση των ΑΠΕ αλλά και δεν φαίνεται να εκδηλώνεται κάποια πρωτοβουλία για την βελτίωση της κατάστασης ώστε αυτό το μεγάλο ποσό που επιβαρύνει τους καταναλωτές να αρχίζει να μειώνεται.

Χρειάζονται νέες ιδέες και καινοτόμες τεχνολογίες για να ανταποκρίνονται τα δίκτυα σε μεγαλύτερη διείσδυση των ΑΠΕ. Υπάρχει έμψυχο δυναμικό υψηλής στάθμης στη χώρα που αποτελεί εθνικό κεφάλαιο και παραμένει αναξιοποίητο ή ξενιτεύεται, ενώ θα μπορούσε με ενθουσιασμό να προσφέρει πολύτιμες υπηρεσίες στις νέες τεχνολογίες.

Θα πρότεινα μια Ελληνο-Γερμανική συνεργασία για την βελτίωση της διείσδυσης των ΑΠΕ στα νησιωτικά συστήματα με πολλές νέες θέσεις εργασίας. Η ιδέα του έξυπνου νησιού με τις νέες τεχνολογίες θα μπορούσε να συμβάλλει στην μεγάλη διείσδυση των ΑΠΕ. Τα οφέλη είναι άμεσα και πολλαπλά, αλλά χρειάζεται πολιτική πρωτοβουλία.

* Μηχανολόγος-Ηλεκτρολόγος, Σύμβουλος Μηχανικός, Μέλος Δ.Ε. και Γενικός Γραμματέας του ΙΕΝΕ

(Τα άρθρα που δημοσιεύονται στη στήλη αυτή εκφράζουν προσωπικές απόψεις των μελών του ΙΕΝΕ και δεν απηχούν απαραιτήτως τις θέσεις του Ινστιτούτου)