Παρά το Πολιτικό Ναυάγιο της Επίσκεψης Ερντογάν, Ελλάδα και Τουρκία Μοιράζονται Κοινά Ενεργειακά Συμφέροντα και Προκλήσεις

Ημ/νία δημοσίευσης: Δευτέρα, 11 Δεκεμβρίου 2017

του Κ.Ν. Σταμπολή*

Η σύντομη και μάλλον πολιτικά βεβιασμένη επίσκεψη του προέδρου της Τουρκίας, κ. Ταγίπ Ερντογάν, στην Ελλάδα, που σήμερα ολοκληρώνεται με τη μετάβαση του στη Θράκη, μπορεί να μην άφησε τις καλύτερες εντυπώσεις στην Ελληνική πλευρά -μετά την εμμονή του Τούρκου προέδρου να ανακινήσει θέμα με την κατ’ αυτόν ανάγκη επικαιροποίησης της Συνθήκης της Λωζάννης- όμως υπήρξε μια σειρά άλλων θεμάτων, κυρίως στην οικονομία και τις επιχειρηματικότητα, όπου οι δυο πλευρές είχαν αρκετά εποικοδομητικές επαφές, ενώ συμφώνησαν και σε κοινές δράσεις, με τον ενεργειακό τομέα να αναδεικνύεται ως ένας χώρος όπου οι δυο χώρες έχουν σήμερα να επιδείξουν πολλά περισσότερα έργα και συνεργασίες που τις ενώνουν παρά τις χωρίζουν.

Είναι γεγονός ότι τα τελευταία δέκα χρόνια, από τότε δηλαδή που εγκαινιάσθηκε η λειτουργία του Ελληνο-Τουρκικού αγωγού αερίου (που ενώνει την Αλεξανδρούπολη με το Καράτσεμπε, στην ασιατική πλευρά), οι δυο χώρες έχουν διευρύνει εντυπωσιακά τη συνεργασία τους σε όλο το εύρος και πλάτος του ενεργειακού τομέα. Έτσι σήμερα η Ελλάδα εισάγει σχεδόν το 14-16% του φυσικού αερίου που καταναλώνει από την Τουρκία, μέσω του Greek-Turkish Interconnector, που ισοδυναμεί περίπου σε 0,75 δισ. κυβ. μέτρα αερίου το χρόνο, ενώ από το 2019 και μετά θα εισάγει επιπλέον 1,0 δισ. κυβ. μέτρα μέσω του αγωγού TAP που ως γνωστό αποτελεί την Ευρωπαϊκή επέκταση του Αζερο -Τουρκικού αγωγού TANAP. Το δε σύστημα αγωγών TANAP-TAP αποτελεί μια πρώτη βάση (μάλλον ανεπαρκή σε αυτό το στάδιο) στην προσπάθεια διαφοροποίησης του Ευρωπαϊκού ενεργειακού μίγματος με την εισαγωγή Κασπιανού αερίου, από Αζερμπαϊτζάν και Ιράν και αύριο από Ιράκ.

Πέρα από το φυσικό αέριο, όπου παρά τα κατά καιρούς προβλήματα προμήθειας που προκύπτουν (βλέπε διεθνές arbitration μεταξύ ΔΕΠΑ και Botas το 2012-2013 για την τιμή αερίου, καθώς και περιοδικές διακοπές στις παραδόσεις κατά τη διάρκεια της χειμερινής περιόδου), η συνεργασία των δυο χωρών παρουσιάζει σήμερα πολύ καλές προοπτικές επέκτασης, ιδίως στο χώρο της εμπορίας του LNG. Ελλάδα και Τουρκία έχουν να επιδείξουν μια διαρκώς βελτιούμενη συνεργασία στον ηλεκτρισμό, όπου εδώ και περίπου πέντε χρόνια τα δίκτυα των δυο χωρών έχουν ενωθεί μέσω γραμμής υψηλής τάσης 400 KV. Σήμερα η γραμμή αυτή χρησιμοποιείται για την ανταλλαγή ηλεκτρισμού μεταξύ των δυο χωρών, με την Ελλάδα να καλύπτει σχεδόν σταθερά τους τελευταίους μήνες περίπου το 7% των συνολικών της εισαγωγών ηλεκτρισμού. Να σημειώσουμε ότι οι εισαγωγές ηλεκτρισμού από τις γειτονικές χώρες -κυρίως Βουλγαρία, ΠΓΔΜ, Τουρκία, Αλβανία, Ιταλία- καλύπτουν μεταξύ 8 - 10% του συνολικού μίγματος καυσίμων της ηλεκτροπαραγωγής της χώρας. Με την είσοδο της πυρηνικής ενέργειας (με 9,0 GW) στο ηλεκτρικό δίκτυο της γείτονος μετά το 2023-24, αναμένεται ότι η Τουρκία θα αναδειχθεί σε καθαρό εξαγωγέα ηλεκτρισμού για την ευρύτερη περιοχή της ΝΑ Ευρώπης.

Ακόμα ένας κλάδος με ραγδαία εξέλιξη τα τελευταία 3-4 χρόνια είναι αυτός της εμπορίας πετρελαϊκών προϊόντων με την Ελλάδα, μέσω των δυο μεγάλων διυλιστηριακών ομίλων της, δηλαδή των ΕΛΠΕ και της Μοτορόιλ, να εξάγει ένα αξιόλογο μέρος της παραγωγής της στην Τουρκία, η οποία παρά τη σημαντική διυλιστηριακή υποδομή που διαθέτει, παραμένει ελλειμματική σε πετρελαϊκά προϊόντα. Έτσι, σύμφωνα με στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ και της ΤτΕ, το 2016 η Ελλάδα επέτυχε εξαγωγές σχεδόν 8,0 εκατ. τόνων προϊόντων, που απέφεραν περί τα € 6,2 δισ.,με την Τουρκία να είναι υπεύθυνη για περίπου € 2,5 δισ. σύμφωνα με εκτιμήσεις στελεχών του τομέα διύλισης και εμπορίας. Με την ολοκλήρωση και λειτουργία εντός του 2019 του νέου μεγάλου διυλιστηριακού συγκροτήματος της Petkin στη Σμύρνη, η ζήτηση για εισαγωγές αναμένεται να μειωθεί ως ένα βαθμό, αλλά, όπως υποστηρίζουν τα ανωτέρω στελέχη, παράλληλα αυξάνεται η κατανάλωση, αλλά και οι Τουρκικές εξαγωγές προϊόντων προς τις γειτονικές χώρες (βλέπε Ιράκ, Συρία, Λίβανος).

Τέλος, αξίζει να αναφερθεί ότι τα τελευταία πέντε και κάτι χρόνια έχει αναπτυχθεί μια εξαιρετικά επιτυχημένη συνεργασία μεταξύ Ελλάδος και Τουρκίας στον τομέα των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ). Με την Ελλάδα να έχει προσφέρει πολύτιμη τεχνογνωσία, ιδιαίτερα στον τομέα των φωτοβολταϊκών, και αρκετές κοινές επενδύσεις τόσο από Τουρκικής πλευράς σε μονάδες ΑΠΕ στην Ελλάδα, όσο και από Ελλάδα στην Τουρκική αγορά φωτοβολταϊκών και αιολικών. Παράδειγμα πολύ επιτυχημένης συνεργασίας η κοινή εταιρεία T Egnatia με έδρα την Κωνσταντινούπολη, η οποία πέρα από τις μεγάλες μονάδες φωτοβολταϊκών που ελέγχει και διαχειρίζεται σε Ελλάδα και Τουρκία, έχει αναδειχθεί σε κύριο εργολάβο EPC με σοβαρό πορτοφόλιο έργων σε Τουρκία και Ιράν.

Τα ανωτέρω στοιχεία δείχνουν με τον πλέον ξεκάθαρο τρόπο την εκτενή συνεργασία που έχει αναπτυχθεί το τελευταίο διάστημα μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας στον ενεργειακό τομέα, αλλά και τις σοβαρές δυνατότητες που υπάρχουν για περαιτέρω επέκταση, τόσο στην εμπορία, όσο και στις υποδομές. Μια από τις πλέον σημαντικές προκλήσεις που αρκετά σύντομα θα αντιμετωπίσουν οι δυο χώρες -και αυτό σίγουρα θα αποτελέσει θέμα ξεχωριστών διμερών επαφών και διαπραγματεύσεων- είναι η επέκταση του μεγάλου αγωγού αερίου Turkish Stream, που τώρα κατασκευάζεται και θα μεταφέρει Ρωσικό φυσικό αέριο στην Τουρκία. Ως γνωστό, ο συγκεκριμένος αγωγός, στην πλήρη ανάπτυξη της πρώτης φάσης του, θα μεταφέρει 15,5 δισ. κυβ. μέτρα αερίου για την κάλυψη των Τουρκικών αναγκών, αντικαθιστώντας το αέριο που προμηθεύεται σήμερα η Τουρκία από τον Trans Balkan -η λειτουργία του οποίου θα σταματήσει από τις αρχές του 2020- ενώ στη δεύτερη φάση του, θα διατεθούν επιπλέον 15,5 δισ. κυβ. μέτρα αερίου για εξαγωγές προς τις Ευρωπαϊκές αγορές, μέσω Ελλάδας και Ιταλίας. Αυτό, όμως, προϋποθέτει την κατασκευή ενός νέου συστήματος αγωγών μέσω Ελλάδος - Ιταλίας, κάτι πολιτικά δύσκολο, αφού ως γνωστό έχουν ήδη εκφράσει σοβαρές ενστάσεις τόσο το Ευρωιερατείο στις Βρυξέλλες, όσο και η κυβέρνηση των ΗΠΑ, με την τελευταία να έχει πρόσφατα επιβάλλει κυρώσεις κατά της Ρωσίας που καλύπτουν και αυτό το συγκεκριμένο έργο. Εδώ τα συμφέροντα Ελλάδας και Τουρκίας συμπίπτουν για αυτό και το όλο θέμα αποτελεί μια σοβαρή κοινή πρόκληση για τις δυο χώρες.

*Αντιπρόεδρος και Εκτελεστικός Διευθυντής ΙΕΝΕ

(από www.energia.gr, 08/12/2017)