Γιάννης Χατζηβασιλειάδης, Πρόεδρος ΙΕΝΕ: Ο Νέος Νόμος 4414/2016 και Προτάσεις για το Μέλλον των ΑΠΕ

Ημ/νία δημοσίευσης: Τρίτη, 30 Αυγούστου 2016

Ένας ακόμη νόμος για τις ΑΠΕ ήρθε να προστεθεί στους προηγούμενους, ο N.4414 της 9ης Αυγούστου 2016, ο οποίος αναφέρεται στο νέο καθεστώς στήριξης των σταθμών παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από ΑΠΕ και ΣΗΘΥΑ. Ακολουθώντας την ίδια πρακτική, ο νέος νόμος παραπέμπει σε προηγούμενους νόμους χάριν της γραφειοκρατίας, οι οποίοι δεν καταργούνται ως αποτυχημένοι ή παρωχημένοι, αλλά τροποποιούνται ή προστίθενται/διαγράφονται άρθρα και παράγραφοι, έτσι ώστε να ανατρέχει κανείς στους νόμους των τελευταίων τριών δεκαετιών με αβέβαιο αποτέλεσμα για το τι ισχύει. Σε αυτούς τους νόμους πρέπει να προστεθούν και οι πολυάριθμες υπουργικές αποφάσεις και εγκύκλιοι που διαστέλλουν το χάος και καθιστούν πανίσχυρη την γραφειοκρατία.

Ο νέος νόμος με τα 26 άρθρα του για να λειτουργήσει χρειάζεται άμεσα 15 υπουργικές αποφάσεις, ενώ άλλες 18 προβλέπονται στο επόμενο διάστημα. Έτσι, ο νόμος που ψηφίζεται στη βουλή δεν είναι πλήρης και εξουσιοδοτείται ο αρμόδιος υπουργός να αποφασίσει για το πότε και πώς θα λειτουργήσει. Εάν ληφθεί υπόψη ότι αυτός ο νόμος προέκυψε ως υποχρέωση εναρμόνισης της χώρας με τις «κατευθυντήριες γραμμές για τις κρατικές ενισχύσεις στην ενέργεια και το περιβάλλον» της ΕΕ από τις 28/06/2014, είναι απορίας άξιον πώς μετά από δύο και πλέον χρόνια να προκύπτει αυτός ο μη ολοκληρωμένος νόμος. Αυτές οι εκκρεμότητες του νόμου σε συνδυασμό με την υπερβάλλουσα γραφειοκρατία δρουν ανασταλτικά στις προσδοκώμενες επενδύσεις ιδιαίτερα στις ξένες.

Οι νόμοι για τις ΑΠΕ είναι μια πολύ σοβαρή υπόθεση γιατί η χώρα θα έχει μια μακρά πορεία προς το μέλλον με αυξανόμενες εφαρμογές και υψηλή συμμετοχή στο ενεργειακό μίγμα με προσδοκώμενα περιβαλλοντικά, οικονομικά και κοινωνικά οφέλη. Σε όλες τις χώρες που έχουν στόχους οι προσπάθειες με την συνδρομή των ειδικών Ινστιτούτων και εμπειρογνωμόνων στρέφονται στον περιορισμό των γραφειοκρατικών διαδικασιών με ουσιαστικά και απλά θεσμικά πλαίσια. Έτσι, ελαχιστοποιείται το κόστος και ο χρόνος των διαδικασιών, τα “ soft costs”, με την αξιοποίηση των σύγχρονων τεχνολογιών και με κατάλληλα εκπαιδευμένο προσωπικό, ενώ μεγιστοποιείται το όφελος.

Ειδικά σημειώνεται ότι αν και η πολιτική για την ανάπτυξη των ΑΠΕ είναι ενιαία, υπάρχει ξεχωριστό θεσμικό πλαίσιο με αυτοτελείς και ολοκληρωμένους νόμους για κάθε μορφή ΑΠΕ, λόγω των διαφορετικών χαρακτηριστικών και των αντιστοίχων τεχνολογιών, συμβάλλοντας έτσι στην απρόσκοπτη ανάπτυξή τους σε ένα σαφές και φιλικό επενδυτικό περιβάλλον.

Η Ελλάδα ακολουθεί τελείως αντίθετη πορεία αυξάνοντας και καθιστώντας πολύπλοκη την γραφειοκρατία με αποτέλεσμα σπατάλη χρόνου και πόρων, ώστε να ανθεί και η εμπορία αδειών με σημαντικό κόστος στην επένδυση, αποτρέποντας έτσι ιδιαίτερα τους ξένους επενδυτές. Όλη αυτή η κατάσταση με περιορισμένη αποτελεσματικότητα νόμων έχει άμεσες επιπτώσεις σε χρόνο και κόστος κάθε επένδυσης που τα επωμίζονται η οικονομία και οι καταναλωτές αλλά και οι ίδιοι οι επενδυτές.

Η παραγωγή των νόμων είναι μια δράση μηδενικού κόστους και χρειάζονται πολιτικές και άλλες πρωτοβουλίες για να αλλάξει ριζικά αυτή η κατάσταση χρησιμοποιώντας την καλύτερη Ευρωπαϊκή και Αμερικανική πρακτική. Το θεσμικό πλαίσιο οφείλει να είναι ουσιαστικό και απλό, προσελκύοντας τις επενδύσεις ώστε να γίνονται έργα που θα συμβάλλουν σε μια ανταγωνιστική οικονομία με δημιουργία παραγωγικών θέσεων εργασίας. Οι νόμοι πρέπει να είναι ολοκληρωμένοι και με σαφήνεια για τις δράσεις που περιλαμβάνουν σε όλη την διαδρομή υλοποίησης των εφαρμογών, από την εκδήλωση ενδιαφέροντος μέχρι την σύνδεση στο δίκτυο και λειτουργία, αίροντας όλα τα εμπόδια για τις επενδύσεις.

Αναφορικά με το νέο νόμο, σημειώνοντας την ηχηρή απουσία ουσιαστικών μέτρων για εφαρμογές ΑΠΕ στα νησιά που αποτελούν πρώτη προτεραιότητα, καθιερώνεται με αυτόν η ανώτατη επιτρεπόμενη τιμή υποβολής προσφοράς στο πλαίσιο της πιλοτικής ανταγωνιστικής διαδικασίας για τις φωτοβολταϊκές εφαρμογές και ορίζεται, ως μη όφειλε, σε 94€/MWh για τις υπόχρεες σε λήψη άδειας παραγωγής και σε 104€/MWh για τις εξαιρούμενες από την υποχρέωση λήψης άδειας παραγωγής. Δεν είναι γνωστό πώς προέκυψαν αυτές οι τιμές για να ορισθούν με νόμο, αλλά εικάζεται ότι ο νομοθέτης πιστεύει ότι οι εφαρμογές ΑΠΕ στην Ελλάδα έχουν υψηλό κόστος, βοηθούντος και του θεσμικού πλαισίου.

Αντιθέτως, στο νόμο χωρίς προφανή λόγο παραλείπονται οι φωτοβολταϊκές εφαρμογές από τον Πίνακα με τις τιμές αναφοράς (ΤΑ), ενώ θα μπορούσαν να εμφανισθούν όπως οι άλλες ΑΠΕ, πχ με τιμές που δίδονται για τις αιολικές εφαρμογές. Αντί αυτού, παραπέμπει σε νόμο του 2009, ο οποίος είναι παρωχημένος και μακράν της αγοράς για να συνδέσει τις ΤΑ για Φ/Β εφαρμογές με την οριακή τιμή του συστήματος. Με τα μέχρι τούδε στοιχεία για αυτές που τίθενται σε λειτουργία από την 1η Ιανουαρίου 2017 διαμορφώνονται για το διασυνδεδεμένο σύστημα σε περίπου 52,5€/MWh για εγκατεστημένη ισχύ >100 kW και <500kW και σε περίπου 59,5€/MWh για Φ/Β εφαρμογές ≤100 kW.

Αυτές οι τιμές βέβαια, για αυτήν την κλίμακα μεγέθους, δεν οδηγούν σε οικονομικά βιώσιμες εφαρμογές και ανάπτυξη της αγοράς, οπότε αποκλείονται δια του νόμου. Ομοίως αποκλείονται και τα φωτοβολταϊκά στις στέγες με την παραπομπή σε παλαιότερη υπουργική απόφαση που δεν έχει καμία σχέση με την αγορά, παρόλο που οι εφαρμογές στις στέγες έχουν προτεραιότητα και πρέπει να υποστηρίζονται. Παρά ταύτα, για μεγαλύτερου μεγέθους εφαρμογές καθορίζονται παραδόξως διπλάσιες ανώτατες τιμές (94€/MWh και 104€/MWh), σαν αυτές που ισχύουν για τα μικρά φωτοβολταϊκά στις στέγες, ανατρέποντας την βασική οικονομική αρχή της οικονομίας κλίμακας.

Επομένως, για την λειτουργία της αγοράς με αμοιβαία οφέλη καθίσταται άμεση ανάγκη προσαρμογής των τιμών για Φ/Β εφαρμογές <500 kW και για το πρόγραμμα στις στέγες (<10 kW), λαμβάνοντας υπόψη και τα αποτελέσματα της διαγωνιστικής διαδικασίας,.

Στον διεθνή χώρο υπάρχει σημαντική εμπειρία διαγωνιστικών διαδικασιών για αιολικά και φωτοβολταϊκά με συνεχόμενες μειώσεις τιμών. Στους πλέον πρόσφατους διαγωνισμούς οι τιμές που δόθηκαν για Φ/Β εφαρμογές είναι $29.1/ MWh (25,8€/ MWh) στην Χιλή, $29.9/ MWh (26,5€/ MWh) στο Dubai για μεγάλες μονάδες και γενικά κάτω των $40/ MWh (35.4€/ MWh) σε ΗΠΑ, Μεξικό εντός του 2016.

Σε πρόσφατο διαγωνισμό στη Γερμανία ο μέσος όρος τιμών των προσφορών που δόθηκαν ήταν 72.3€/ MWh για μεσαίου μεγέθους Φ/Β μονάδες, που οφείλεται κυρίως, σε σύγκριση με τα παραπάνω, στην διαφορά της ηλιακής ακτινοβολίας και στην οικονομία κλίμακας.

Στην Ελλάδα με την υψηλότερη ηλιακή ακτινοβολία κατά 40% τουλάχιστον, σε σύγκριση με την Γερμανία, θεωρητικά αυτή η μέση τιμή αντιστοιχεί σε 43.4€/ MWh για μεσαίου μεγέθους μονάδες. Στην Ελλάδα όμως, υπάρχουν και άλλοι παράγοντες που ανεβάζουν το κόστος, παραγωγής, όπως είναι το βαρύ φορολογικό καθεστώς, το κόστος και οι δυσκολίες δανεισμού, το θεσμικό πλαίσιο που προσθέτει σημαντικό κόστος αλλά και η αδυναμία λειτουργίας της αγοράς των Φ/Β εφαρμογών για τους παραπάνω λόγους. Έτσι, παρά το πλεονέκτημα της υψηλής ηλιακής ακτινοβολίας στη χώρα το κόστος παραγωγής είναι υψηλό, ακόμη και για τους ξένους επενδυτές που έχουν ευνοϊκότερους όρους δανεισμού.

Επομένως, οι διαγωνισμοί, τόσο στα φωτοβολταϊκά όσο και στα αιολικά παρά το υψηλό δυναμικό που διαθέτει η χώρα, δεν αναμένεται να έχουν θεαματικά αποτελέσματα στις τιμές. Αυτό έχει σαν συνέπεια η ηλεκτρική ενέργεια να γίνεται ακριβότερη με δυσμενείς συνέπειες στους καταναλωτές και στην οικονομία που χάνει την ανταγωνιστικότητά της.

Άλλες χώρες που δρουν οργανωμένα με μακροπρόθεσμο ενεργειακό σχεδιασμό, θέτουν φιλόδοξους στόχους στις ΑΠΕ έχοντας σαν πρώτο μέλημα την μείωση του κόστους των εφαρμογών και του κόστους παραγωγής, που δεν είναι μόνο θέμα προηγμένης τεχνολογίας. Για το σκοπό αυτό στην Ελλάδα, καθώς οι ΑΠΕ έχουν ευρύ μέλλον, καθίσταται αναγκαία η λήψη μέτρων με μηδενικό κόστος, για να μειώσουν δραστικά το κόστος εφαρμογών και παραγωγής και να δράσουν πολλαπλασιαστικά στην ανάπτυξη της οικονομίας.

Η κατάσταση αυτή όσο συνεχίζεται θα επιτείνει την ενεργειακή φτώχια με συνέπειες και στην οικονομία. Επιπλέον, η έλλειψη Εθνικής Ενεργειακής Στρατηγικής και η απουσία Μακροπρόθεσμου Ενεργειακού Προγραμματισμού καθιστούν αβέβαιο το ενεργειακό μέλλον και των επενδύσεων στη χώρα.

Επομένως, απαιτούνται άμεσα πρωτοβουλίες και ισχυρή πολιτική βούληση για την ριζική αλλαγή του θεσμικού πλαισίου, για την παρέμβαση της πολιτείας στην εξασφάλιση χαμηλότοκων δανείων στις επενδύσεις και για την μεταρρύθμιση του φορολογικού καθεστώτος στις εφαρμογές ΑΠΕ, ως άμεσα παραγωγικές επενδύσεις με πολλαπλασιαστικά οικονομικά, κοινωνικά και περιβαλλοντικά οφέλη.