Συμπεράσματα - 14ου Εθνικού Συνεδρίου Ενέργειας

Ημ/νία δημοσίευσης: Τετάρτη, 10 Μαρτίου 2010

Συμπεράσματα

Η νέα στρατηγική για το περιβάλλον και η διαφαινόμενη αλλαγή στην ευρύτερη ενεργειακή πολιτική, μετά τις εθνικές εκλογές του Οκτωβρίου ’09 και την ανάληψη της διακυβέρνησης της χώρας από το ΠΑΣΟΚ ανεδείχθησαν ως δύο από τα βασικά θέματα του Συνεδρίου πάνω στο οποίο υπήρξαν ανακοινώσεις, παρεμβάσεις και τοποθετήσεις γνωστών στελεχών του ενεργειακού τομέα. Τόσο η ίδρυση του νέου υπερυπουργείου «Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής» και οι σχετικές εξαγγελίες της κυβέρνησης για την ενίσχυση των ΑΠΕ, κυρίως μέσω της αλλαγής του υφιστάμενου νομικού πλαισίου, αλλά και η δέσμευση για την ενίσχυση των διεθνών ενεργειακών διασυνδέσεων με στόχο την ισχυροποίηση της ενεργειακής ασφάλειας της χώρας, συνέθεσαν το υπόβαθρο του νέου προβληματισμού αλλά ταυτόχρονα πρόσφεραν μια νότα αισιοδοξίας για τις δυνατότητες επίλυσης των χρόνιων προβλημάτων και αγκυλώσεων στην λειτουργία της εγχώριας ενεργειακής αγοράς.

Η συμμετοχή στο Συνέδριο, αλλά και στις προσυνεδριακές εκδηλώσεις της ίδιας της Υπουργού ΥΠΕΚΑ κα Τίνα Μπιρμπιλή αλλά και του υφυπουργού ΥΠΕΚΑ κ. Γιάννη Μανιάτη και του υφυπουργού ΥΠΕΞ κ. Σπύρου Κουβέλη αλλά και του εθνικού εκπροσώπου για την κλιματική καθηγητή κ. Δημήτρη Λάλα συνέτεινε στην δημιουργία κλίματος αισιοδοξίας ως προς την αποφασιστικότητα, από πλευράς κυβέρνησης, για μια συνολική αντιμετώπιση του ενεργειακού σε συνδυασμό με το περιβάλλον και την δημιουργία μιας αναπτυξιακής προοπτικής.

Ειδικότερα τα συμπεράσματα από το «Ενέργεια & Ανάπτυξη ‘09» μπορούν να διατυπωθούν ως εξής:

1. Η ενίσχυση του τομέα των ΑΠΕ αποτελεί σοβαρή δέσμευση για την κυβέρνηση με απώτερο στόχο την διαφοροποίηση του ενεργειακού ισοζυγίου της χώρας και την συμμετοχή των ΑΠΕ σε επίπεδο 20% μέχρι το 2020. Ένας στόχος που είναι απόλυτα συμβατός με τους γενικότερους στόχους και οδηγίες της Ε.Ε. Οι επιπτώσεις από αυτή την δέσμευση της κυβέρνησης θα είναι σημαντικές τόσο από πλευράς επενδύσεων, προώθηση νέων τεχνολογιών και δημιουργίας απασχόλησης. Η επίτευξη του φιλόδοξου αυτού στόχου θα υλοποιηθεί μέσα από τη λήψη σειράς νομοθετικών και διοικητικών μέτρων, μέσω της εισαγωγής κατάλληλων φορολογικών κινήτρων, μέσω της επιμόρφωσης στελεχών, μέσω της εισαγωγής περιβαλλοντικών και ενεργειακών εννοιών και της δημιουργίας οικολογικής συνείδησης σε σχολικό επίπεδο και άλλων παρόμοιων ενεργειών.
2. Οι ΑΠΕ μαζί με την αντιμετώπιση της Κλιματικής Αλλαγής αποτελούν πλέον αναπόσπαστο μέρος της κεντρικής πολιτικής ατζέντας της κυβέρνησης πράγμα που αναμένεται ότι θα έχει ευρύτερες επιπτώσεις και θα συνεισφέρει σε μια πλέον ευνοϊκή αντιμετώπιση του συνόλου του ενεργειακού τομέα. Στο πλαίσιο αυτό εξάλλου αναγνωρίστηκε η ανάγκη όπως μελετηθεί μια νέα μακροπρόθεσμη ενεργειακή στρατηγική η οποία να οδηγήσει σε μια σταθερή ενεργειακή πολιτική με σαφείς δεσμεύσεις και πρόβλεψη υποστηρικτικού μηχανισμού, η οποία να υιοθετηθεί σε διακομματική βάση έτσι ώστε να μπορεί να εφαρμοσθεί σε μακροχρόνια βάση ανεξάρτητα από κυβερνητικές αλλαγές.
3. Κοινή ήτο η αντίληψη ότι η διείσδυση των ΑΠΕ στο ενεργειακό ισοζύγιο θα επιτευχθεί κυρίως μέσω της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας απ’ όλες σχεδόν τις μορφές ΑΠΕ, δηλ. Αιολική Ενέργεια, Ηλιακή, Υδροηλεκτρική, Βιομάζα, Γεωθερμία καθώς και από την ενεργειακή αξιοποίηση των αστικών αποβλήτων. Η σημερινή κυβερνητική δέσμευση για τη μεγάλης κλίμακας ανάπτυξης των ΑΠΕ αποτελεί μια μοναδική ευκαιρία για την ενίσχυση της έρευνας στην Ελλάδα, την ανάπτυξη εγχώριας τεχνογνωσίας στις ΑΠΕ και την προώθηση καινοτόμων λύσεων με δυνατότητες εξαγωγών (όπως ήδη γίνεται σήμερα με τα ηλιακά θερμικά συστήματα και τα φωτοβολταϊκά). Υπάρχει ήδη μια κρίσιμη μάζα εταιρειών και ερευνητικών ομάδων σε ΑΕΙ και ερευνητικά κέντρα που μπορούν να συμβάλλουν προς αυτήν την κατεύθυνση.
4. Οι Ευρωπαϊκοί στόχοι για την αντιμετώπιση της Κλιματικής Αλλαγής προϋποθέτουν την μεγάλης κλίμακας ανάπτυξης των ΑΠΕ αλλά και της εξοικονόμησης ενέργειας με ταυτόχρονη όμως αποτελεσματικότητα στην ηλεκτροπαραγωγή, ώστε να υπάρξει ελαχιστοποίηση ή και μηδενισμός των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου. Η δε αποτελεσματικότητα στην ηλεκτροπαραγωγή προϋποθέτει την πλήρη απελευθέρωση της Ευρωπαϊκής αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας με την δημιουργία συνθηκών ελεύθερου ανταγωνισμού. Κάτι που στην Ελλάδα, αλλά και σε άλλες χώρες, δεν έχει ακόμη επιτευχθεί αφού εθνικοί πρωταθλητές (στην περίπτωση της Ελλάδας η ΔΕΗ) προσπαθούν με κάθε τρόπο να προστατέψουν την μονοπωλιακή τους θέση στην εγχώρια αγορά. Σήμερα ένα μεγάλο τμήμα της αγοράς ηλεκτρισμού στην Ευρώπη απειλείται από τα μεγάλα μονοπώλια, δηλ. τους εθνικούς πρωταθλητές (π.χ.EDF στην Γαλλία, ENEL στην Ιταλία κ.λπ.) οι οποίοι σύμφωνα με εκτιμήσεις πρόκειται και στο μέλλον, τουλάχιστον μέχρι το 2020 να ελέγχουν σε μεγάλο βαθμό την αγορά.
5. Οι στόχοι της Ε.Ε. για το 20-20-20 και τα βασικά σενάρια που έχουν επεξεργασθεί οι υπηρεσίες της, δείχνουν ότι είναι πιθανή η μηδενική παραγωγή ρύπων στην ηλεκτροπαραγωγή μέχρι το 2050. Απαραίτητη προϋπόθεση για να συμβεί κάτι τέτοιο είναι η συνετή χρήση του ρεύματος για οικιακή χρήση, η εξοικονόμηση ενέργειας, η εισαγωγή νέων τεχνολογιών στις ΑΠΕ και στην διαχείριση της παραγωγής ενέργειας (βλέπε smart grids ) ως και η εισαγωγή ηλεκτρικών αυτοκινήτων για χρήση στα αστικά και περιαστιακά κέντρα. Η Ελλάδα έχει όλες τις δυνατότητες να προσαρμοσθεί στις Ευρωπαϊκές κατευθύνσεις και ν’ αναπτύξει συστήματα παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας βασισμένα στις ΑΠΕ και να επενδύσει στην εξοικονόμηση ενέργειας ιδίως στον κτιριακό τομέα (ευθύνεται για το 40% της ενεργειακής κατανάλωσης της χώρας). Όμως για να επιτευχθεί αυτό στην αναλογούσα κλίματα θα πρέπει να υπάρξουν συστηματικά φορολογικά και τιμολογιακά κίνητρα.
6. Ένα από τα βασικά συμπεράσματα του Συνεδρίου ήτο ότι δυστυχώς στην ελληνική χονδρεμπορική αγορά ηλεκτρικής ενέργειας παρατηρούνται σημαντικές δυσλειτουργίες που δεν επιτρέπουν την ομαλή ανάπτυξη της. Αυτό οφείλεται αφενός στο σχεδιασμό του μοντέλου της αγοράς που επιχειρήθηκε να εφαρμοστεί στην Ελλάδα και αφετέρου σε μια σειρά από στρεβλώσεις που εισήχθησαν και εν συνεχεία αλλοίωσαν περαιτέρω τον ούτως ή άλλως μη επαρκή αρχικό σχεδιασμό της αγοράς. Έτσι με το πρόσχημα βελτιώσεων του μοντέλου εισήχθησαν διατάξεις και λεπτομέρειες τεχνικού τύπου που μεγάλωσαν αδικαιολόγητα την πολυπλοκότητα του μοντέλου πίσω από την οποία είναι δυνατός ο έλεγχος ή / και η χειραγώγηση της αγοράς.

Η εισαγωγή π.χ. της έννοιας των «μη τιμολογούμενων προσφορών» είτε υπό την μορφή «Υποχρεωτικών νερών», είτε « εγχύσεων ΑΠΕ», είτε «εισαγωγών», καθώς και η κατάργηση της έννοιας των τεχνικών ελαχίστων των θερμικών μονάδων οδήγησε ένα σημαντικό μέρος της παραγωγής – πάνω από 5000 MW – να κατανέμεται καθημερινά ως ισχύς εκτός ανταγωνισμού. Το φαινόμενο αυτό επιδεινώθηκε τους τελευταίους μήνες (του 2009) λόγω της αφθονίας υδατικών αποθεμάτων κάτι που αναμένεται ότι θα συμβαίνει ολοένα και πιο συχνά στο μέλλον όταν το ποσοστό της εγκατεστημένης ισχύος από μονάδες ΑΠΕ θα γίνει πολύ μεγάλο. Εκφράζονται φόβοι ότι με την αυξανόμενη συμμετοχή των ΑΠΕ στο σύστημα, και εφ’ όσον δεν υπάρξουν οι απαραίτητες ρυθμίσεις, θα επιδεινωθεί η λειτουργία της αγοράς με αναπόφευκτη μια σημαντική αύξηση των τιμολογίων.

7. Όπως επισημάνθηκε στο Συνέδριο από αρκετούς εισηγητές μια ακόμη βασική αδυναμία του επιλεγέντος μοντέλου, όπως εφαρμόστηκε στην περίοδο 2001-2005, ήταν ότι οι παραγωγοί αμείβοντο μόνο για την εγχεόμενη στο σύστημα ενέργεια και δεν υπήρχε πρόβλεψη για την αμοιβή της ισχύος των διαθέσιμων μονάδων. Το γεγονός αυτό δεν δημιούργησε κίνητρα στους επενδυτές για την κατασκευή νέων μονάδων παραγωγής αφού, πέραν της ανάκτησης του μεταβλητού κόστους των μονάδων παραγωγής, δεν θα υπήρχε τρόπος ανάκτησης, από την αγορά, και των δαπανών επένδυσης των νέων μονάδων. Η επενδυτική απραξία των ετών 2001-2005 οδήγησε το σύστημα σε επικίνδυνα χαμηλή αξιοπιστία και ανάγκασε τη Ρυθμιστική Αρχή να καθιερώσει ένα συμπληρωματικό θεσμό αμοιβής της αγοράς της ισχύος με την εισαγωγή ενός μηχανισμού Αποδεικτικών Διαθεσιμότητας Ισχύος (ΑΔΙ).

Τέσσερα χρόνια μετά, η προβλεφθείσα αγορά των ΑΔΙ δεν έχει ακόμη δημιουργηθεί αλλά εξακολουθεί ακόμη να ισχύει η προσωρινή ρύθμιση με βάση την Ρυθμιστικά καθιερωμένη τιμή, για κάθε ΑΔΙ, των 35000€/MW-έτος. Με αυτή την προσωρινή ρύθμιση ξεκίνησαν από το 2005 και μετά οι κατασκευές αρκετών νέων ιδιωτικών μονάδων παραγωγής Συνδυασμένου Κύκλου με Φυσικό Αέριο.

8. Κοινή ήτο η αντίληψη ότι η Χονδρεμπορική Αγορά δεν έχει ακόμη ωριμάσει γιατί αντί να ληφθούν ασύμμετρα μέτρα για την εξισορρόπηση της ήδη υπάρχουσας μεγάλης ασυμμετρίας και την δημιουργία ίσων ευκαιριών για όλους τους συμμετέχοντες στην αγορά, εξακολουθούν να υφίστανται προνομιακές καταστάσεις υπέρ της διατήρησης της ασυμμετρίας π.χ. πως συμβαίνει μονάδα Φυσικού Αερίου με βαθμό απόδοσης πάνω από 50% να υποβάλλει προσφορές ακριβότερες από τις προσφορές μονάδας Φυσικού Αερίου με βαθμό απόδοσης κάτω από 35%; Ποιος φορέας είναι αρμόδιος για την έρευνα και την επιβολή κυρώσεων σε τέτοιες περιπτώσεις; Η μη ωρίμανση της Χονδρεμπορικής Αγοράς δεν έχει επιτρέψει μέχρι στιγμής, τον οποιονδήποτε συσχετισμό της αγοράς αυτής με τα εισέτι ρυθμιζόμενα τιμολόγια στην Λιανεμπορική Αγορά. Οι υψηλές τιμές των καυσίμων το 2008 σε συνδυασμό με τα χαμηλά αποθέματα υδροηλεκτρικής ενέργειας στους ταμιευτήρες λόγω της διετούς ανομβρίας οδήγησαν σε υψηλές τιμές την ΟΤΣ γεγονός που έδωσε ώθηση στην κατασκευή νέων ιδιωτικών μονάδων παραγωγής και δημιούργησε οικονομική ζημιά 250 εκ. ευρώ στην ΔΕΗ. Για την αντιμετώπιση της δυσμενούς αυτής συγκυρίας η ΔΕΗ αφενός ζήτησε και έλαβε σημαντικές αυξήσεις τιμολογίων της και αφετέρου πέτυχε την καθιέρωση από 1.1.2009, μιας ρήτρας καυσίμου. Όταν όμως οι τιμές των καυσίμων το καλοκαίρι του 2008 έπεσαν και διεφάνει, στο τέλος του 2008, ότι η περίοδος ανομβρίας έχει τελειώσει, έσπευσε να ζητήσει και επέτυχε την κατάργηση της ρήτρας καυσίμου η οποία εάν παρέμενε θα είχε οδηγήσει σε μείωση των τιμολογίων της. Με τέτοιες ασύμμετρες αντιλήψεις και συμπεριφορές είναι να δυνατόν να ωριμάσει η αγορά;
9. Βασικό χαρακτηριστικό της μη ωρίμανσης της εγχώριας χονδρεμπορικής αγοράς είναι το γεγονός ότι τα τελευταία χρόνια δεν αναπτύχθηκε το σκέλος του ανταγωνισμού στην αγορά της προμήθειας ηλεκτρικής ενέργειας. Λόγω της μεγάλης καθυστέρησης στην έκδοση διοικητικών αποφάσεων για τις χρεώσεις δικτύων και τις ΥΚΩ, καθώς και του Κώδικα του Δικτύου, αλλά και λόγω του υψηλού επιχειρηματικού κινδύνου που αντιμετωπίζουν οι προμηθευτές λόγω των συνθηκών που παρουσιάζονται παραπάνω, δεν υπήρξε ουσιαστικά είσοδος ανεξάρτητων προμηθευτών στην λιανική αγορά. Με αυτό τον τρόπο όμως ο κυρίαρχος παίκτης της αγοράς (δηλ. η ΔΕΗ) αντιμετώπιζε ανταγωνισμό μόνον στην μια πλευρά της αγοράς, αυτή της παραγωγής. Είχε λοιπόν κάθε συμφέρον να μειώνει κατά το δυνατόν περισσότερο την ΟΤΣ, πλήττοντας έτσι οποιονδήποτε ανταγωνισμό και στην αγορά της παραγωγής και αποτρέποντας τις επενδύσεις τρίτων.

Οι τροποποιήσεις των κωδίκων κατά τα τελευταία χρόνια οδήγησαν σταδιακά σε ένα από τα πλέον περίπλοκα μοντέλα λειτουργίας για μια πολύ ρηχή αγορά. Αυτό μάλιστα όταν διεθνώς η τάση είναι αντίστροφη ακόμη και σε ώριμες αγορές που λειτουργούν αποτελεσματικά για πολλά χρόνια. Η περιπλοκότητα του μοντέλου της Ελληνικής αγοράς όμως αυξάνει τον επιχειρηματικό κίνδυνο των νεοεισερχόμενων σε αυτή, λόγω και της αλλοίωσης της λειτουργίας με «χειρουργικές» ρυθμιστικές παρεμβάσεις, όπως έχει παρατηρηθεί τα τελευταία χρόνια. Οι δυσάρεστες εμπειρίες των τελευταίων ετών έχουν καταδείξει ότι κάθε αδιαφανής αλλαγή στους κανόνες της αγοράς, η μη ελεγχόμενη περίπλοκη λειτουργία της, καθώς και παραλείψεις στην τήρηση των υποχρεώσεων των θεσμικών οργάνων, λειτουργεί εις βάρος της αγοράς και της ανάπτυξης του ανταγωνισμού στην παραγωγή και στην εμπορία που παραμένει ο απώτερος στόχος της Ε.Ε.

10. Κατά την τελευταία δεκαετία συμβαίνουν μεγάλες μεταβολές στον Ευρωπαϊκό ενεργειακό χάρτη όπως η απελευθέρωση στις χώρες της Ε.Ε. των αγορών ενέργειας ηλεκτρισμού, πετρελαίου και φυσικού αερίου που δίνει το δικαίωμα στον τελικό καταναλωτή να επιλέγει προμηθευτή αλλά και σε νέους παίκτες, εκτός των Επιχειρήσεων του Δημοσίου και να εισέλθουν στον ανταγωνισμό επενδύοντας σε όλους τους τομείς της ενέργειας. Μεγάλοι επενδυτικοί όμιλοι στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια έκαναν πράξη τη δέσμευση που ανέλαβαν με την έγκριση των Αδειών Παραγωγής και έτσι σήμερα βρίσκονται σε φάση κατασκευής τρεις νέοι σταθμοί ηλεκτροπαραγωγής, από τρεις διαφορετικές ιδιωτικές εταιρείες, με καύσιμο φυσικό αέριο, όλοι χωροθετημένοι στην Βοιωτία, στο κρίσιμο νότιο σύστημα της χώρας, συνολικής δυναμικότητας περί τα 1300 ΜW, οι οποίοι θα ενταχθούν στο σύστημα από τον Μάρτιο μέχρι τον Ιούλιο του 2010.

Η είσοδος των μονάδων αυτών στο εθνικό διασυνδεδεμένο σύστημα μέχρι τα τέλη του 2010 θα εντείνουν περαιτέρω την πίεση για το άνοιγμα και την επί ίσοι όροις λειτουργία της αγοράς. Υπό αυτή την έννοια η κυβέρνηση σε συνεργασία με την ΡΑΕ θα πρέπει να αναλάβουν μια σημαντική προσπάθεια απλοποίησης και ορθολογοποίησης κανόνων λειτουργίας της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας καθώς και την εισαγωγή κωδικών λειτουργίας της αγοράς φυσικού αερίου.

11. Τα σημαντικότερα προβλήματα για την αποτελεσματική λειτουργία της αγοράς ενέργειας και την επιθυμητή αύξηση των επενδύσεων στον τομέα αυτό της οικονομίας εστιάζονται στην ανάγκη να δοθεί οριστικό τέλος στην ρυθμιστική αβεβαιότητα και την κατάσταση αδιαφάνειας που παρατηρείται πολλές φορές από τους φορείς που αποτελούν τις ανεξάρτητες αρχές. Παράλληλα θα πρέπει να απλουστευθούν οι διαδικασίες αδειοδότησης, να περιορισθεί η γραφειοκρατία και να αναλάβουν οι φορείς του κράτους την εξασφάλιση των απαραίτητων στοιχείων μετρήσεων ανέμων, χαρτογράφησης βυθού, χαρτογράφησης αρχαιολογικών ευρημάτων, περιοχών προστασίας χλωρίδας και πανίδας κ.α. ώστε να δημιουργηθούν άμεσα οι απαραίτητες τράπεζες δεδομένων.
12. Υπερπροσφορά παροχής φυσικού αερίου θα αντιμετωπίσει σύντομα η Ελλάδα εάν τελικά υλοποιηθούν σοβαρά τα υπό εξέλιξη σχέδια από τις διάφορες κοινοπραξίες και εταιρείες South Stream, TGI και ΤΑΡ είναι οι αγωγοί οι οποίοι μεταξύ τους υπόσχονται την μεταφορά τουλάχιστον 50 BCM φυσικού αερίου μέσω Ελλάδας ενώ ο αγωγός Nabucco θα ήθελε και αυτός να προσφέρει ένα μέρος του πλεονάσματος του στην Ελληνική αγορά. Τα ανωτέρω είναι βέβαια όλα θεωρητικά αφού ουδείς από τους ανωτέρω αγωγούς έχει ακόμη ανακοινώσει δεσμευτικό χρονοδιάγραμμα κατασκευής. Επιπλέον μόνο οι αγωγοί ΤΑΡ και South Stream διαθέτουν συμβαλοποιημένες ποσότητες αερίου. Η ελληνική κυβέρνηση θα κληθεί λίαν συντόμως όπως λάβει ορισμένες καθοριστικές αποφάσεις εάν επιθυμεί να συνεχισθεί η ομαλή τροφοδοσία της αγοράς φυσικού αερίου. Ήδη παρατηρείται έλλειμμα στην τροφοδοσία αφού οι ανάγκες της εγχώριας αγοράς αναμένεται να φθάσουν τα 5.0 BCM μέχρι το τέλος του 2010 ενώ οι παρούσες συμβαλλοποιημένες ποσότητες δεν επαρκούν για την κάλυψη των αναγκών. Η δε διαφορά θα πρέπει να καλυφθεί με προμήθειες ποσοτήτων spot τόσο σε LNG όσο και μέσω αγωγών με σημαντική όμως επιπλέον οικονομική επιβάρυνση.
13. Μια βασική διαπίστωση του Συνεδρίου σε ότι αφορά την αγορά φυσικού αερίου ήτο ότι θα πρέπει να επισπευσθούν πλέον οι διαδικασίες για την απελευθέρωση της, ώστε να επιτραπεί η ισότιμη συμμετοχή νέων παικτών, πέραν της ΔΕΠΑ, τόσο από την Ελλάδα όσο και από το εξωτερικό. Αυτό θα έχει ως αποτέλεσμα την διεύρυνση του κύκλου προμηθειών αλλά και της δημιουργία ιδιωτικών υποδομών (π.χ. αγωγοί, τερματικός σταθμός LNG, αποθηκευτικοί χώροι) πράγμα το οποίο αναμένεται ότι θα ενισχύσει σημαντικά την ενεργειακή ασφάλεια της χώρας.
14. Σε παγκόσμιο επίπεδο και παρά την παρατεινόμενη χρηματοοικονομική κρίση οι εκτιμήσεις για την ενεργειακή κατανάλωση είναι ανοδικές σαν αποτέλεσμα της συνεχιζόμενης οικονομικής ανάπτυξης των χωρών BRIC και ιδιαίτερα της περιοχής της ΝΑ Ασίας. Ως αποτέλεσμα η παγκόσμια ενεργειακή ζήτηση αναμένεται να αυξηθεί κατά 60% μέχρι το 2030 με σημαντικές επιπτώσεις στα επίπεδα παραγωγής των ενεργειακών πρώτων υλών (πετρέλαιο, φυσικό αέριο, λιθάνθρακες, ουράνιο) με παράλληλη διαμόρφωση των τιμών τους προς τα άνω. Εάν οι ανοδικές αυτές τάσεις στην κατανάλωση ενέργειας αφεθούν ανεξέλεγκτες θα υπάρξουν σημαντικές επιπτώσεις για το κλίμα συνεπώς και της αναμενόμενης αύξησης της μέσης θερμοκρασίας του πλανήτη, σύμφωνα με εκτιμήσεις του ΙΕΑ. Για αυτό η παρέμβαση σε επίπεδο εφαρμογής καθαρών ενεργειακών τεχνολογιών κρίνεται απαραίτητη ώστε να αποτραπεί η περαιτέρω επιβάρυνση της ατμόσφαιρας.
15. Η Ελλάδα σε σύγκριση με τις περισσότερες χώρες της ΕΕ παρουσιάζει καθυστέρηση σχετικά με την αναδιάρθρωση του ενεργειακού της μείγματος και την βελτίωση της ενεργειακής αποδοτικότητας σε όλους τους τομείς και γι’ αυτό πρέπει να καταβάλλει ιδιαίτερα ενισχυμένη προσπάθεια σε σύγκριση με άλλες χώρες της Ε.Ε. για να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις της κοινοτικής νομοθεσίας καθώς και στους νέους ενεργειακούς στόχους. Είναι γεγονός ότι η χώρα μας υστερεί σημαντικά στον τομέα της ανάπτυξης των ΑΠΕ και Εξοικονόμησης Ενέργειας. Σύμφωνα με τις εισηγήσεις στο Συνέδριο, ο χρόνος που απομένει μέχρι το 2020 είναι περιορισμένος και η μη συμμόρφωση θα επιφέρει αυτή τη φορά σημαντικές οικονομικές κυρώσεις που θα είναι σε βάρος των καταναλωτών. Κοινή ήτο η εκτίμηση ότι χωρίς άλλη καθυστέρηση χρειάζεται νέος προσανατολισμός της ενεργειακής στρατηγικής και η άμεση θέσπιση αποτελεσματικών μηχανισμών, κινήτρων και αντικινήτρων τόσο στην ηλεκτροπαραγωγή και τη συμπαραγωγή όσο και στην κατανάλωση ενέργειας. Επιπλέον, πρέπει να ενταχθούν στην ενεργειακή στρατηγική τόσο ο τομέας των μεταφορών όσο και ο τομέας της γεωργίας από την οποία αναμένεται μεγάλη συμβολή σχετικά με τη βιομάζα και τα βιοκαύσιμα.
16. Κοινή ήτο εξ’ άλλου η διαπίστωση ότι τα ενεργειακά προβλήματα γίνονται όλο και πιο σύνθετα, η επίλυση τους δε με την πάροδο του χρόνου απαιτούν όλο και πιο περίπλοκες πολιτικές, νομοθετικές και τεχνολογικές ρυθμίσεις προκειμένου το κόστος της ενεργείας να παραμείνει σε λογικά επίπεδα. Όμως η νέα στρατηγική της Ε.Ε. και η απόλυτη υιοθέτηση της από την σημερινή κυβέρνηση προσφέρει μια μοναδική ευκαιρία στη χώρα μας να αναπροσαρμόσει τον ενεργειακό της τομέα προς όφελος της οικονομίας, του περιβάλλοντος και των καταναλωτών.
17. Ο κομβικός ρόλος της Ελλάδας στην δημιουργία μιας ενιαίας ενεργειακής αγοράς στην ΝΑ Ευρώπη δεν έχει γίνει αρκούντως κατανοητός από τους εκάστοτε ιθύνοντες αφού η ουσιαστική συμβολή της χώρας μας δεν είναι τόσο η ανάδειξη της ως ενός δευτερευούσης σημασίας ενεργειακού κόμβου, όσο η προώθηση, μέσω των συνεργασιών που αναπτύσσει με τις γειτονικές χώρες ενεργειακών επενδύσεων και εμπορίου σε όλους τους τομείς (π.χ. λιγνίτη, λιθάνθρακα, υδρογονάνθρακες, ηλεκτρισμός, ΑΠΕ). Το συγκριτικό πλεονέκτημα της Ελλάδας εξακολουθεί να παραμένει η παρά τα σημερινά προβλήματα – προηγμένη οικονομία της και οι εξελιγμένες χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες που προσφέρει σε όλη την περιοχή. Το πλεονέκτημα αυτό μπορεί να αξιοποιηθεί στην προώθηση ενεργειακών συνεργασιών στην ευρύτερη περιοχή και την μετοχική συμμετοχή Ελληνικών εταιρειών και οργανισμών σε αντίστοιχα σχήματα των πέριξ χωρών (όπως με επιτυχία έχει γίνει στον τραπεζικό και τηλεπικοινωνιακό κλάδο) διευρύνοντας έτσι την ελληνική επιρροή στην περιοχή της ΝΑ Ευρώπης.
18. Ο θετικός ρόλος του ΙΕΝΕ και οι δυνατότητες που έχει να συμβάλλει σε μια ευρύτερη προσπάθεια εμπέδωσης της ενεργειακής και οικολογικής συνείδησης, ανεδείχθη για μια ακόμη φορά μέσα από τις εργασίας του φετινού συνεδρίου αλλά και των άλλων εκδηλώσεων της Εβδομάδας Ενέργειας. Όπως υποστηρίχθηκε από αρκετούς ομιλητές και άλλους συμμετέχοντες στο Συνέδριο οι διάφορες πρωτοβουλίες που προωθεί το ΙΕΝΕ θα πρέπει να γίνουν ευρύτερα γνωστές και να ενισχυθούν από την ελληνική ενεργειακή βιομηχανία και από την πολιτεία. Εξάλλου, υπάρχει εμπειρία της σημασίας που άλλες χώρες αποδίδουν στην ύπαρξη και δραστηριότητα ανάλογων ινστιτούτων και ΜΚΟ.

Ο ρόλος του ΙΕΝΕ και η μέχρι σήμερα συμβολή του στην δημιουργία ενεργειακής γέφυρας μεταξύ Ελλάδας και άλλων χωρών της ΝΑ Ευρώπης θα πρέπει ν’ αναγνωρισθεί ευρύτερα, ώστε το Ινστιτούτο να αποτελέσει όχημα για την προώθηση της ενεργειακής συνεργασίας στην ευρύτερη περιοχή.

Το ΙΕΝΕ θα συνεχίσει τις προσπάθειες του προς αυτή την κατεύθυνση, με στόχο την δημιουργία ενός αποτελεσματικού network επαφών στην ΝΑ Ευρώπη πράγμα που θα βοηθήσει ουσιαστικά στην μελέτη και κατανόηση των ενεργειακών θεμάτων της περιοχής και διατύπωση σαφών και τεκμηριωμένων προτάσεων για την αντιμετώπισή τους.

Τέλος, το ΙΕΝΕ ευελπιστεί ότι με την ποιότητα της εργασίας του και τις διάφορες πρωτοβουλίες που παίρνει να συμβάλει ώστε να γίνει αντιληπτή και στην Ελλάδα η σημασία της ενεργειακής ενημέρωσης και διαλόγου.